Halsema’s dilemma was niet alleen duivels maar ook vals

Maandagochtend, 1 juni. De dag waarop het verbod op groepsvorming in de open lucht officieel verviel. Femke Halsema heeft hier ongetwijfeld over wakker gelegen, want het ging goed mis bij de #BlackLivesMatter-demonstratie op de Dam. Haar beslissing om niet te handhaven heeft tot veel kritiek geleid, en daar zijn goede gronden voor. Virologen zijn duidelijk over het genomen gezondheidsrisico en dit is daarnaast een keiharde klap in het gezicht van mensen die ondanks de pijn (emotioneel dan wel economisch) het belang van het naleven van de maatregelen inzagen.

Maar wel handhaven had ook geen sisser opgeleverd.

Demonstreren (of: de vrijheid van vergadering en betoging) is met recht een grondrecht. Het is verleidelijk om op grond hiervan te concluderen dat alles hiervoor moet wijken, ja, zelfs potentiële risico’s voor de volksgezondheid. Maar zo simpel is het niet. In hetzelfde Artikel (lid 2) staat namelijk ook dat er regels (en dus beperkingen) ingesteld kunnen worden ter bescherming van de gezondheid, en ook Artikel 2 van de Wet openbare manifestaties is hier helder over. De genoemde versoepeling impliceert vrijheid van groepsgrootte, maar wel op voorwaarde dat de 1,5 meter tussen individuen kan worden gewaarborgd. Dat kon aan het eind van de middag duidelijk niet meer. Juridisch was er dus wel degelijk een grond om te handhaven.

Halsema’s gezicht toonde allesbehalve spijt, later die avond bij Op1. Terecht werd haar gevraagd hoe het toch kon dat ze ‘overdonderd’ werd door grote groep demonstranten. ‘Dit hadden ze niet verwacht’. De ‘informatiepositie’ was ‘niet goed’. Ook korpschef Frank Paauw gaf later die week aan dat hun ‘intelligence’ dit niet had voorspeld. Dit is op zijn best bijzonder in het licht van de gebeurtenissen in de VS en de explosie aan hashtags en interacties voorafgaand aan de demonstratie in ons eigen land. Spijt betuigen in schrift blijkt toch eenvoudiger, zo toont Halsema per brief aan de gemeenteraad door te stellen dat de informatiepositie niet goed was en dat dit in de toekomst beter moet.

Maar laten we eerlijk zijn. Als zij besloten had de demonstratie te ontbinden, was de duivelse linkerkant van Nederland woest geweest. Dan zou haar worden verweten lak te hebben gehad aan het onwrikbaar geachte grondrecht. Maar eerlijk zijn betekent ook inzien dat de situatie niet binair was: Halsema had een derde weg kunnen kiezen: verbindend toespreken en vervolgens splitsen en verplaatsen. Zoals een waardig burgemeester betaamt.