Hagia Sophia ineens een moskee: is dat erg?

Soms heb je iets met een land. Turkije is dat voor mij, ook historisch gezien, als residu van het eens grote Osmaanse Rijk, dat zelfs tot in Spanje vandaag nog mooie monumenten laat zien. Voorts was ik, behalve vroeger voor vakantie, er nog redelijk recent voor journalistieke onderzoeksmissies. Ik herinner me dat ik eens een groep groene Kamerleden uit onder andere België moest/mocht begeleiden, die meer wilden weten van het Koerdische conflict in met name Oost-Turkije.

En nog recenter mocht ik mee met Hizmet-delegaties, er op gericht om kennis te nemen van de in Turkije nauwelijks gedoogde beweging rond de nu in de VS wonende geestelijke Gulen en stichter van de ook in Nederland actieve Hizmet-groep. Gulen is bekend van zijn actieve emancipatie van het platteland van Oost-Turkije, de mensen daar oproepend zich te scholen en zeker ook de politieke en juridische banen niet alleen in handen van de stedelingen uit Istanbul en Ankara te laten. President Erdogan werd vooral door dat laatste een vijand van de milde Gulen, bedreigd als hij zich voelde door deze goed opgeleide beweging, zeker toen deze zelfs zijn ministers gewoon meende te moeten vervolgen toen ze als bijvoorbeeld officieren van Justitie corruptie bij hen ontdekten.

Logisch dat we ook veel in het mooie Istanbul kwamen tijdens onze gesprekken met Gulenistische (ex-)rechters, leraren en (ex-)journalisten. De Hagia Sophia was al een museum. De Oosters-Orthodoxe Kerk, waarvan bekend is dat ze niet de geboorte van Jezus in Bethlehem vieren, maar vooral de doop van Jezus met de Christusgeest in de Jordaan, had de Hagia Sophia als kathedraal.

President Atatürk moest niet zoveel van religie hebben, ook niet van de islam en zag de Hagia Sophia louter als een stuk historie, dat prima kon dienen als museum. Erdoğan daarentegen beweegt zich meer in de richting van het islamisme en wilde een gebaar maken ten gunste van de islam als hoofdreligie van het land.

Is dat erg? Ik meen van niet, ook al denk ik wel dat het vele christenen in het Westen en ook in eigen land wel even prikkelde, of beter gezegd: dat het bij sommigen van hen vrij hard aankwam. De Hagia Sophia was immers lang een symbool van het westerse christendom, hoezeer ook formeel alleen van het Oosters-Orthodoxe deel. Vragen als ‘Kan zo’n Erdoğan nog wel een NAVO-bondgenoot zijn’ werden wel gehoord.

Volgens mij niet terecht, het is immers louter een binnenlandse aangelegenheid van Turkije en het was al enige tijd een museum. Het is zeker wat emotioneel geladen, dit gezien de vroegere status van de Hagia Sophia. In die zin doet het denken aan een bekende moskee in Córdoba in Zuid-Spanje, die een kathedraal werd enige tijd terug en waarover velen toen ook nogal moeilijk deden. De stap heeft zeker nieuwswaarde. Het haalde niet voor niets bijna overal in het Westen de media.

Maar op de vraag of het erg is, zeg ik, nee er zijn zaken die erger zijn. Het is symbolisch misschien even slikken, maar feitelijk is er toch niets mis met het feit dat moslims nu mediteren en God aanroepen in een op zich stenen gebouw, waar voorheen christen hetzelfde deden?