Haarlems addergebroed

Een opmerkelijke, toevallige vondst van het strafdossier aangaande de NSB’er en kroegbaas Frederik Slot uit Haarlem zette mij en bevriende journalist Theo Dersjant op een, uiteindelijk enigszins ontmoedigend spoor.

In de geschiedenis der mensheid zijn er altijd grote vissen geweest waar omheen, en vooral onder, vele kleintjes. Grote ratten en klein ongedierte. Grote rotschoften en kleine misdadigers. Die grote leiders blijven lang buiten schot en het wemelend voetvolk, de loopjongens, die worden gepakt. Het zijn de vele kleintjes echter welke die éne grote maken; zeer beknopte definitie voor het onvoorstelbare succes van Adolf Hitler. De vraag waarom juist deze figuur tot dermate hoogte heeft kunnen stijgen is én blijft onderwerp van duizenden studies, onderzoeken, beschouwingen en de daaruit voortvloeiende boeken en naslagwerken.

Waarom dan nu weer onderzoek naar zo’n relatief kleine radar in het geheel? Het antwoord is ontnuchterend simpel: juist om weer een stukje van dat mechaniek bloot te leggen, kleine mensen die ontspoorden of juist de rug recht hielden bepaalden onze geschiedenis. Sommigen van hen speelden een marginale, andere een cruciale rol in de Vaderlandse historie van de Tweede Wereldoorlog. Hun drijfveren in die jaren waar er een permanente grauwsluier over Europa hing, zijn niet altijd even duidelijk maar daardoor juist zo fascinerend omdat ze ons ook altijd ons eigen gedrag doen bevragen. Onze eigen ideeën en moraal langs de ethische meetlat leggen.

Belangrijke aantekening is dat de NSB (Nationaal Socialistische Beweging) vóór het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog één van de ‘gewone politieke partijen’ van ons land was. Wie echter ná 1940 alsnog lid bleef is een heel bepaalde groep die heulde met een vijandig regime. Cruciaal onderdeel van het doodsvonnis voor leider Anton Mussert na de oorlog was dan ook landverraad: ‘..met het oogmerk om het Koninkrijk der Nederlanden, althans het Rijk in Europa, onder Duitsche, in ieder geval onder vreemde, heerschappij te brengen..’.

Frederik Slot was tot nog toe een redelijk onbekende maar verdient ruimschoots de aandacht. Tijdens onze speurtocht bleek toevalligerwijze journalist, en Haarlemmer, Jan de Roos te werken aan ‘Fout Volk’, zijn nieuwste boek over de opmerkelijk ‘foute’ rol die Haarlem had gespeeld in de Tweede wereldoorlog.  Slot heeft in dit lijvig boekwerk een figurantenrol.

In álle naoorlogse documenten wordt Frederik Slot beschouwd als een verachtelijke ploert. Tekenend is het beeld van een simpele ziel, opportunistisch, fanatiek, grof en ongeletterd. Zijn handschrift zowel als zijn handtekening zijn kinderlijk. Een grove, gewelddadige man die in één der beschreven gevallen door de Duitsers wordt ingezet als ‘tolk’, zich uitgeeft voor ‘Gestapo’ en mensen bedreigt met een pistool.

Uit de mond van getuigen werden uitspraken van Slot opgetekend als:
- “ Sprak over het Koningshuis als ‘plutocraten’ “.
- Bij inbeslagneming wees hij op in inboedel aanwezige koningsbeker met afbeelding Prins Bernhard; “Voor die rotzooi kan ik jullie laten oppakken”.
- En over het wettelijk gezag: “Die rotzooi heeft afgedaan, die hebben niets meer in te brengen. Nu zijn wij de baas”. 

Opportunisme had in die dagen zelden een levensgevaarlijker, dommer gezicht dan dat van Frederik Slot en zijn kornuiten. Echtgenote Emma Slot-Eberle noemt hem later trots als “één van de eerste Nationaal Socialisten..” en zelfs na de oorlog ontpopte deze dame zich als nog even verfoeilijk toen zij vruchteloos allerlei ‘in beslag genomen eigendom’ van de Staat der Nederlanden terugclaimde. Notabene Joods onroerend goed dat zij zelf op dubieuze wijze verkregen hadden.

De zaak Slot (waar procureur fiscaal Mr. Besier de doodstraf eiste en Slot uiteindelijk bij verstek tot vijftien jaar werd veroordeeld) in een notendop:
- Feldwebel Alois Bamberger wordt op de korte Verspronckweg te Haarlem door verzetsman Frans van der Wiel (tijdens de oorlog gewestelijk commandant der Raad van Verzet Haarlem) vermoord.
- De Höherer SS- und Polizeiführer Hanns Albin Rauter laat als represaille-maatregel 110 Nederlanders oppakken waarvan er 10 dienen te worden geëxecuteerd.
- Die tien te fusilleren namen worden geselecteerd door ‘de Haarlemse bloedraad’, te weten Frederik Slot (kroegbaas NSB-café), Jan Nederkoorn (WA-banleider) en Fake Krist (NSB-politieman). Op 2 februari 1943 volgt executie in de Bloemendaalse duinen.

Schokkend, onnozele brutaliteit om zichzelf vrij te pleiten blijkt uit Slots brief die hij schrijft vanuit de gevangenis te Haarlem aan Nico Sikkel, destijds substituut-officier van Justitie en gewestelijk commandant van het verzet in Kennemerland.

‘..Met behulp van den directeur Arbeidsbureau en idem arbeidsfront heb ik mij in verbinding gesteld met het Deutsche Arbeidsfront en zoo doende hem van zijn krijgsgevangenschap vrij gekregen. Verschillende andere gevallen welke weinig of geen resultaat hadden hebben mij veel werk en tijd gekost’.

Hoogachtend, Uw F. Slot

Dat hij zich verrijkte, landgenoten terroriseerde, oplichtte en onder Duitse dekmantel Joods vastgoed roofde was Slot blijkbaar ontschoten. Ook fungeerde zijn café als landelijk verzamelpunt voor de Frontzorg en onderhield hij warme banden met de lokale SD (Sicherheits Dienst).

De briefwisseling van Emma Slot-Eberle met het NBI (Nederlands Beheer Instituut) begint rond 1948 en wordt, eenzijdig (!), gestaakt door het NBI in 1963. Het is een droevig, brutaal en gelijktijdig hilarische communicatie waarin het lijkt of Emma óf de Nederlandse taal niet beheerst óf gewoon ongelooflijk koppig is. Zij communiceert uitsluitend in het Duits en denkt haar geld en goed op te kunnen vragen. Het NBI beantwoordt deze, steeds dreigender verzoeken, consequent in het Nederlands. Er spreekt een correcte, ambtelijk vinnige toon uit die duidelijk maakt dat het NBI in het geheel niet gediend is van deze dame en haar onterechte claims.

Slot ontsnapte meermaals uit detentie in Nederland, woonde op minstens zes adressen in Duitsland en zat zijn straf nooit uit. Hij overleed in 1984 in Heilbronn, Emma zes jaar later. Verbijsterend hoe een striptekenaar en een journalist in enige maanden boven water krijgen waar justitie het spoor blijkbaar al jaren bijster was en het kwaad uiteindelijk nooit werd bestraft.