Haal je recht als je verkeerd geseponeerd bent

Vandaag werd duidelijk dat de Nationale ombudsman forse kritiek uitte op het seponeringsbeleid van het Openbaar Ministerie. Een van de problemen is dat mensen in een situatie komen waarin ze een “strafblad” oplopen zonder dat ze door een rechter zijn veroordeeld. Van dat strafblad kom je – omdat het OM vaak niet overgaat tot correctie van een seponeringscode – niet af. Daar kun je veel last van krijgen. Daarover klaagde ook ik bij de ombudsman.

Wat is er aan de hand? Je bent om een of andere reden verdachte van een strafbaar feit. Maar het OM vindt vervolging niet opportuun. Dat gebeurt bijvoorbeeld regelmatig na massa-arrestaties tijdens een demonstratie. Men doet dan alle arrestanten in een dossier en slaat er een nietje door. Daarna kan het OM de zaak collectief seponeren met een speciale code. Zonder dat je het goed en wel snapt, want het OM vertelt het je niet, loop je een strafblad op waartegen geen beroep mogelijk is als je het oneens bent met zo’n sepot. Volgens de Nationale ombudsman gebeurt dat een paar duizend keer per jaar. Hij heeft daar zeer stevige kritiek op, want er lopen nu heel veel mensen rond met een strafblad, zonder dat dat getoetst is door de rechter. Zeker is dat er een reeks van mensen rondlopen met een strafblad, terwijl ze onschuldig zijn. 

Je kunt wel van zo’n strafblad af, maar dat kost wel tijd en moeite. Als je onschuldig bent is dat zeker de moeite waard. Voor veel mensen zal die seponering einde verhaal zijn, maar wel zonder dat je weet wat de gevolgen zijn. En die gevolgen kunnen groot zijn, want justitie beschikt zomaar over je biometrische gegevens en foto’s. En die vernietigen ze ook niet zomaar, zo blijkt uit mijn eigen dossier. Zelfs als je bent vrijgesproken blijkt justitie niet uit zichzelf je gegevens te verwijderen. Die vernietiging moet je ook nog aanvragen. 

Ik vertel je mijn eigen verhaal. Eind 2019 werd ik, in de functie van radioverslaggever, samen met 24 actievoerders gearresteerd op Schiphol tijdens de werkzaamheden. Na meer dan een half jaar kreeg ik een brief van het OM dat de zaak was geseponeerd. De reden was dat ik ‘’voldoende gestraft was door het gebeurde’’. Het OM bedoelde dat het oppakken, urenlang in de cel knikkeren en alle beledigingen die ik naar mijn hoofd geslingerd kreeg, wel genoeg was geweest als straf. Kortom, de aanklager had me ook veroordeeld en aan strafoplegging gedaan.

Ik was het helemaal niet eens met deze “beleidssepot” en ik vroeg het OM om de seponeringscode te herzien, zodat ik geen strafblad hield. Het OM weigerde dat, ondanks het bewijs dat ik niets had misdaan zeer groot is. Vastgelopen zou je denken. Maar nee. Om van mijn strafblad af te komen ben ik een artikel 12 Strafvordering begonnen. Dat is een procedure waarin je strafvervolging kunt eisen. Het kost niks en kan zonder advocaat. Meestal wordt het gebruikt als men vindt dat een verdachte van een misdrijf moet worden vervolgd, waarvan de zaak is vastgelopen. Maar je kunt ook eisen dat je zelf wordt vervolgd, om zo vrijspraak te krijgen. Ik slaagde bij het Hof van Amsterdam met boter en suiker. Het vonnis luidde, ik parafraseer, dat het oordeel over mijn zaak het terrein is van de rechter en niet van de Officier van Justitie. Dit vonnis was heel belangrijk, want het OM wilde eigenlijk dat ik niets tegen hun seponering met behoud van strafblad kon ondernemen en wilde mijn zaak niet voor de rechter brengen. Ik vond dat een zeer ernstige aantasting van mijn burgerrechten. Straf krijgen zonder rechterlijke toetsing. 

De uitslag kort en goed: een jaar later volledige vrijspraak door de rechter in Haarlem. 

Ben je dan klaar? Nee, helaas. Vervolgens moet je ook nog je best doen om je biometrische gegevens te laten verwijderen. Dat gaat ook niet zomaar. Maar ja, als je toch bezig bent, een briefje is zo getypt. 

Wat wel leuk is, is dat je een schadevergoeding kunt eisen van de Staat. In mijn geval is die meer dan € 1000,-. Ik ben nog in afwachting van de toekenning.

Wat is nu mijn boodschap in dit verhaal? Nou, als je bijvoorbeeld tijdens een demonstratie wordt gearresteerd, neem dan geen genoegen met de seponering met behoud van strafblad. Daar heb je mogelijk later veel last van. Het is helemaal nooit zeker dat je een wet hebt overtreden. Dat vaststellen is aan de rechter, zo vindt ook het Hof van Amsterdam. Eis dus dat die sepot wordt getoetst door de rechter via een art. 12 Sv-procedure. Je hebt een leuke kans dat je van je strafblad afkomt. Het kost je ook nog eens niks. Een hogere strafeis van de Officier van Justitie is zeer onwaarschijnlijk. 

Het effect voor het OM is dat men heel veel werk krijgt, de rechtbank vol gaat zitten met zeer lichte zaken en je kunt ook nog aanspraak maken op schadevergoeding als je gelijk krijgt. Misschien gaat het OM dan wat zorgvuldiger om met seponering. Het OM gaat nu, zo concludeert ook de Nationale ombudsman, veel te gemakkelijk/onzorgvuldig om met hun bevoegdheden. Hierdoor maakt het OM onschuldige slachtoffers. 

Met mij zijn 24 anderen gearresteerd die, zo blijkt uit het dossier dat ik inzag, nooit hadden mogen worden aangehouden. De vrijspraak die ik kreeg is eigenlijk ook op hen van toepassing. Ze werden op dezelfde (onrechtmatige) grond aangehouden. Ze hebben een strafblad behouden, want ze weten niet dat ze ervan af kunnen komen. Ze krijgen daarom ook geen schadevergoeding en hun biometrische gegevens blijven bewaard. 

Eigenlijk zou het zo moeten zijn dat, als je het niet eens bent met een seponeringscode, het OM je dan voor de rechter brengt en niet een directe rechtsgang via de politie- of kantonrechter onmogelijk maakt. Zolang dat niet gebeurt zou ik zeggen: begin een art. 12 Sv-procedure via het Gerechtshof. Het kost geen geld, wel wat tijd en moeite. Maar ja, dan heb je ook wat!

Het hele dossier kun je hier lezen.