Regering en parlement moeten nu vaccinatieplicht invoeren

Regering en parlement moeten zich richten naar de taak die de constitutie ze heeft toegewezen: bescherming van het algemeen belang, onder bepaalde randvoorwaarden, zoals opgenomen in bijvoorbeeld de Grondwet. Dit impliceert onder de huidige omstandigheden de noodzaak om een vaccinatieplicht in te voeren.

Passieve politici Oostenrijk gaat een vaccinatieplicht invoeren en ook Duitsland gaat binnenkort waarschijnlijk overstag. In tal van andere Europese landen worden vergelijkbare wetgevingsvoorstellen voorbereid. Opvallend daarbij is de snelheid van deze trajecten. Wat een verschil met Nederland. Hier lijken onze beleidsmakers rustig de tijd te nemen en wat te experimenteren met semi-lockdowns.

Ondertussen bereiken ons de alarmerende berichten uit de ziekenhuizen, waar de facto al de fase van code zwart is begonnen. Iedere week overlijden nu meer dan duizend Nederlanders direct of indirect door Covid en dan staat ons ook nog een nieuwe variant te wachten die minimaal twee tot drie keer zo besmettelijk is als de eveneens al zeer besmettelijke Delta-variant. Je zou denken dat bij zulke berichten alle alarmbellen afgaan, maar niet bij onze passieve politici.

Iedere mening even serieus nemen Ik vraag mij af waar deze houding vandaan komt. Is het een misplaatst neoliberaal vertrouwen in de verantwoordelijke burger? Of misschien de poldercultuur? Onze beleidsmakers lijken in ieder geval wel een geïdealiseerd beeld te hebben dat de mening van iedere burger even serieus moet worden genomen. Dat lijkt mooi, maar op die manier geven ze wel erg veel ruimte aan lieden om zonder enig verstand van zaken mee te beslissen over maatregelen die grote, ja zelfs dodelijke gevolgen hebben.

Bovendien wordt de burger niet alleen gehinderd door een gebrek aan kennis, maar is deze veelal ook bevooroordeeld door zijn eigenbelang. Het is hierom dat directe democratie ook zo een slecht idee is. De burger moet betrokken zijn bij de politiek, maar slechts op indirecte wijze. Van belang is vooral dat het politieke systeem rechtvaardig is en dat de burger binnen de kaders van dit systeem invloed kan uitoefenen op de koers van het land. Omgekeerd geldt ook voor politici dat zij zich moeten richten op de taken die dit systeem – de constitutie – hun opdraagt, binnen de kaders van datzelfde systeem.

De constitutie De politiek moet zich dus alleen richten op de voorwaarden van de constitutie. Binnen dit systeem hebben overheidsorganen, zoals de regering en het parlement, de taak om het algemeen belang te bevorderen, zoals bijvoorbeeld ook volgt uit artikel 22 Grondwet over de volksgezondheid. Zij dienen hierbij, zoveel als redelijkerwijs mogelijk is, de individuele vrijheden te respecteren.

De balans tussen het algemeen belang en de individuele vrijheden – die regelmatig in conflict zijn met elkaar – is goed te herkennen in de formulering van de grond- en mensenrechten. Telkens komt deze formulering erop neer dat iedereen bepaalde rechten heeft, zoals het recht op vrijheid van meningsuiting of eerbiediging van de persoonlijke levenssfeer, maar dat deze wel kunnen worden ingeperkt, mits deze inperking bij wet is geregeld en noodzakelijk en proportioneel is.

Tijdens deze pandemie heeft de wetgever al veelvuldig wetgeving tot stand gebracht die onze vrijheden inperkt. Deze wetgeving doorstond telkenmale de toets, op een enkele kritische noot na, zoals bij de avondklok. De wetgever kon over het algemeen ook goed wetenschappelijk onderbouwen dat deze maatregelen nodig waren om de volksgezondheid te beschermen (noodzaak) en dat andere, lichtere maatregelen niet volstonden (proportionaliteit).

Vaccinatieplicht is proportioneel De vraag is natuurlijk of een vaccinatieplicht de proportionaliteitstoets ook zal doorstaan. Dat is het geval: beter dan iedere alternatieve maatregel zal een vaccinatieplicht duizenden levens redden, code zwart voorkomen en ons ontdoen van die ellendige lockdowns met alle gevolgen voor het welzijn van dien.

Dat een vaccinatieplicht gerechtvaardigd kan zijn, blijkt ook wel uit een uitspraak van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens. In april van dit jaar oordeelde dit hof dat een Tsjechische vaccinatieplicht voor kinderen tegen infectieziekten toegestaan was. Het ging hier niet om vaccinatie tegen Covid, maar de afweging blijft natuurlijk dezelfde. Opgemerkt zij wel dat vaccinatieweigeraars een boete kregen opgelegd en er niet letterlijk een prik door de overheid in ze werd gezet. Een boetesysteem doorstaat dus in ieder geval de toets en zal in beginsel ook de voorkeur moeten hebben.

Het algemene belang Waar Nederlanders vaak een gevoel van rechtsstatelijke superioriteit wordt toegeschreven, is in deze crisis de realiteit dat politici zich onvoldoende kwijten van de taken die de constitutie hun opdraagt: bescherming van het algemeen belang, onder bepaalde voorwaarden zoals dat een inperking van individuele vrijheden noodzakelijk en proportioneel is. Onder de huidige omstandigheden voldoet een vaccinatieplicht duidelijk aan deze voorwaarden. De regering en het parlement weten dus wat ze te doen staat.