Groene energie zou moeten floreren, los van de olieprijs

De afgelopen weken verschijnen met enige regelmaat positieve berichten in de media over de lage olieprijs. De strekking is meestal dat de wereldeconomie nu eindelijk is gered, de burger goedkoop kan tanken en de consumptie weer wordt aangewakkerd. Op 13 december deed ook de redactie van Joop een vergelijkbare bijdrage. En ze vergezelde dat met sombere geluiden over de kansen voor de alternatieve energiebronnen. Onterecht, menen wij, maar een selffulfilling prophecy is natuurlijk zo gecreëerd in ons huidig politieke klimaat.

Door Peter Polder en Maarten Nijman Waarom daalt de olieprijs eigenlijk? Is er sprake van een dalende vraag door economische crisis, zoals de redactie van Joop.nl stelt ? Zeker, maar er is meer aan de hand. Zo daalt in Europa en de VS de vraag naar olie ook door steeds zuinigere motoren en het bijmengen van biobrandstof. De vraag in Azië stijgt echter nog steeds. En hoeveel vraag is intussen weggevaagd door enkele jaren van blijvend hoge prijzen?

Je kunt de redenering van het artikel op Joop.nl ook omdraaien. Een ander ‘probleem’ voor de olie-industrie is namelijk het toenemend succes van de alternatieve energiebronnen en energy efficiency die leiden tot afname van vraag naar fossiele brandstoffen.

Dus de olieprijs blijft laag? Dat is onwaarschijnlijk. Een lage olieprijs is niet lang vol te houden. De olie-industrie moet enorme investeringen doen om aan de vraag te kunnen voldoen. Schalie-olie en teerzanden hebben het lastig. Een simpel voorbeeld uit een rapport van Morgan Stanley is dat de winning van schalieolie (de huidige ‘goedkope olie’ uit US) voor 14 van de 18 bekeken velden verliesgevend is bij de huidige olieprijs. Ditzelfde geldt voor de winning van Teerzanden in Canada. Bloomberg meldt bijvoorbeeld dat Total een verlies van ruim anderhalf miljard dollar leidt aan de extractie uit teerzanden in Canada. En al zijn de bestaande velden zijn vaak nog winstgevend, nieuwe ontwikkelingen zijn met de huidige olieprijs bijna onmogelijk. Het bijkomende probleem is dat het de olie-industrie steeds meer energie kost om olie te winnen. De verhoudingen liggen voor sommige schone energiebronnen een stuk gunstiger, en zonder de lastige CO2.

Gaat de olieprijs dan weer omhoog? Ja, deze lage prijs gaat van korte duur zijn. Hoe kort dat is hangt sterk af van hoe snel het terugschroeven van de investeringen impact heeft op de productie. Dat terugschroeven van de investeringen begon overigens in de zomer van 2013 al, ruim voordat de OPEC een prijzenoorlog startte. De prijs van olie kan ook weer niet onbeperkt omhoog. Er is geen markt voor olievaten die 150 dollar kosten. Een andere factor van belang is de politieke stabiliteit van landen als Rusland, Iran, Irak Venezuela en Libië. Deze landen zijn voor de olievoorziening cruciaal. En het zijn stuk voor stuk landen die te kampen hebben met burgeroorlogen of forse interne politieke spanningen. En die spanningen lopen op als er minder olie-inkomsten de staatskas binnen komen waarmee de die spanningen af te kopen zijn. De situatie in Libië is al volledig uit de hand gelopen en een naderende slag om de Oostelijke oliehavens kon wel eens een schok betekenen voor de oliemarkt. Venezuela staat op de rand van een bankroet en in Irak is het vooral de vraag of het met een lager staatsbudget wel lukt om de onrust beperkt te houden buiten de door ISIS gecontroleerde gebieden. 

En dan de vreemde paradox: als de olie duur is, hebben we weinig financiële ruimte om te investeren in duurzame bronnen. En als de olie goedkoop is, hebben we opeens geen noodzaak meer? Dit getuigt van dermate kortetermijndenken dat je er cynisch van kunt worden. Steeds meer investeerders laten zich niet van de wijs brengen door schommelende olieprijzen. Investeerders als Warren Buffet en de Rockenfeller Foundation gaan er vanuit dat een fors deel van alle fossiele brandstoffen vanwege de klimaatcrisis nooit uit de grond gehaald mag worden. Zij zien ook de kostprijs van duurzame energiebronnen steeds verder dalen. Die zijn namelijk allang niet meer allemaal afhankelijk van subsidies. De huidige generatie zonnepanelen en windenergie zijn relatief goedkoop en leveren veel energie. Ze zijn bovendien decentraal en de energieproductie vindt plaats door (collectieven van) burgers. Er ontstaan nieuwe business modellen. Die kun je met de meetinstrumenten van de oude economie misschien ook niet meer goed vaststellen.

Het probleem is wel dat we in Europa nog erg afhankelijk zijn van olie voor onze industrie transportsector. Het is juist voor deze sectoren dus een regelrechte aanbeveling om nu investeringen te doen in alternatieve energiebronnen. Op basis van de kostprijs van oliewinning is het allerminst zeker dat de olieprijs altijd laag zal blijven.