Grijp de kans op een rechtvaardig en milieuvriendelijk handelsbeleid

De corona-crisis maakt de urgentie voor een nieuw wereldwijd handelsbeleid groter. Zo zagen we bijvoorbeeld dat bij de productie van rubberhandschoenen in Maleisië voor het Westen de rechten van de fabrieksmedewerkers volledig werden genegeerd. Er zijn meer voorbeelden waaruit blijkt dat we veel te afhankelijk zijn geworden van een ongereguleerde wereldmarkt. Nieuwe handelsregels zijn hard nodig. Regels die een fundament vormen waar wereldwijd de rechten van mens, dier en milieu, werknemers, het MKB en gezinsbedrijven in de landbouw worden beschermd. Deze rechten moeten zwaarder wegen dan de belangen van de aandeelhouders van multinationals.

Maatschappelijk verzet Het maatschappelijk verzet tegen ‘ouderwetse’ handels- en investeringsverdragen groeit, ook in Nederland. Verdragen die ruimte geven voor het toenemen van ongelijkheid in de wereld en geen rekening houden met klimaatafspraken, zijn niet meer van deze tijd. Kijk naar het investeringsverdrag met Canada, CETA. Dat is een heet hangijzer geworden in de Eerste Kamer en wordt mogelijk weggestemd. Maar ook het wegstemmen van het EU-Mercosur verdrag in de Tweede Kamer laat deze tendens zien. Een verdrag dat vanwege toename in de handel van rundvlees en biobrandstoffen zal leiden tot nog meer ontbossing en het verlies van biodiversiteit, onder andere, in het Amazonegebied.

Behalve de effecten op het klimaat, zullen deze verdragen ook oneerlijke concurrentie voor het MKB en gezinsbedrijven in de landbouw in de EU veroorzaken, en versterken ze de race naar de bodem op het gebied van Europese standaarden en werknemersrechten. Het is dus goed dat het handelsdebat in Nederland – na jaren van maatschappelijk verzet – tegen dit soort verdragen begint te keren. Maar er is veel meer nodig om te zorgen voor een eerlijke en duurzame handel wereldwijd. Daarom roepen wij – de Handel Anders coalitie! – op tot een reset van het internationale handelsbeleid.

Reset internationaal handelsbeleid noodzakelijk Dat begint bij de Europese Unie, die zich nu beraadt op een nieuw handelsbeleid. Wij vinden dat de inzet moet zijn dat mensenrechten, arbeidsrechten en klimaatafspraken veel steviger en afdwingbaar worden verankerd in alle handels- en investeringsverdragen. Eerlijke handel moet leiden tot een gelijk speelveld, zodat het schenden van arbeidsrechten, het vervuilen van het milieu en verwaarlozen van dierenwelzijn niet ‘beloond’ worden met concurrentievoordelen voor bedrijven. Er mag geen plek meer zijn voor arbitragemechanismen zoals ISDS of ICS, die multinationals en investeerders het recht geven om staten aan te klagen over beleidsmaatregelen die hun winsten zogenaamd bedreigen.

Het nieuwe handelsbeleid moet er ook voor zorgen dat de EU veel meer zelfvoorzienend wordt en boeren eerlijk worden betaald. Daarvoor moet het Europese aanbod worden afgestemd op de vraag. Marktbescherming zorgt er voor dat boeren geen last krijgen van oneerlijke concurrentie met goedkopere, kwalitatief slechtere producten uit onder andere Canada en Zuid-Amerika. Dan kan het GLB-budget ook veel effectiever worden ingezet. Het Europese klimaatbeleid en de Green Deal kunnen alleen effectief worden als hogere CO2-belastingen worden gecombineerd met importheffingen om het bedrijfsleven te beschermen tegen oneerlijke concurrentie.

Ook vinden wij dat overheden het recht moeten hebben om hun publieke diensten te beschermen en liberaliseringen terug te draaien. Landen uit het Mondiale Zuiden krijgen meer mogelijkheden om hun economieën naar eigen inzicht in te richten en hun markten te beschermen tegen dumping en niet-duurzame buitenlandse investeringen, bijvoorbeeld door kapitaal dat hun land in en uitstroomt te reguleren.

Eerlijker en duurzamer wereldhandelssysteem Minister Kaag heeft zich de afgelopen jaren polariserend opgesteld in het handelsdebat, en critici van verdragen als CETA over één kam geschoren door hen te betichten van populisme, nationalisme en protectionisme. Maar wij bieden een alternatief plan, waarmee we willen laten zien dat de huidige handels- en investeringsverdragen niet de juiste manier zijn om te komen tot internationale samenwerking. Juist deze crisis is een kans om het wereldhandelssysteem eerlijker en duurzamer te maken, waarin de VN een veel grotere rol krijgt. Wij vragen de minister die kans met beide handen aan te grijpen, met onze publicatie in de binnenzak.

Tuur Elzinga (FNV) Guus Geurts (Platform Aarde Boer en Consument) Danielle Hirsch (Both ENDS)