Goede preventie door GGD-en is makkelijker gezegd dan gedaan

Na twee perioden als wethouder Zorg zitting te hebben gehad in het dagelijks bestuur van de GGD Zuidoost Brabant nam ik met enige tevredenheid kennis van de verbeterplannen van de gezondheidsdiensten en de toelichting daarop van André Rouvoet, voorzitter van de GGD-koepelorganisatie. Mijn eerste reactie was: wat goed dat de openbare gezondheidszorg weer inzet op investeren in preventie. Maar al snel had ik ook bedenkingen.

Net als veel andere nuldelijnsvoorzieningen zijn de GGD-en ten behoeve van kostenbeheersing uitgeknepen als citroenen. De GGD-en kregen steeds meer taken, zoals bij incidenten rondom legionella, kindermishandeling, aanrijtijd ambulance , maar niet meer middelen. Zelf ben ik in mijn laatste bestuursjaar twee keer direct na een chemobehandeling naar de algemene bestuursvergadering gegaan om een collectieve niet geoormerkte bezuiniging van tafel te praten.

De GGD-en hebben door de getrapte wijze van aansturing en financiering een groot probleem, autonome gemeenten die het allemaal beter weten en hun plasje willen doen. Ik hoop dat een sterke bestuurder zoals Rouvoet  dit kan verbeteren. Maar investeren in preventie is gemakkelijker gezegd dan gedaan . Het is als een olietanker die zich slechts moeizaam laat bijsturen.

Participatie, passend onderwijs, gezonde voeding, toeslagen: het zijn altijd de sterkste schouders die het meest profiteren. Als we gelijke kansen  willen bieden moet er onderscheid tussen doelgroepen worden gemaakt. Aan de ene kant degenen met de sterkste schouders en meeste middelen en aan de andere kant de minst bedeelden met de grootste maatschappelijke nood. Om de verdeling van middelen goed te regelen moet er ruimte geboden worden aan de GGD-en om voor hun eigen gebied de preventieve aanpak vorm en inhoud te geven. Dus minder van bovenaf monitoren, controleren en benchmarken.

Goede preventie resulteert in betere kwaliteit van samenleven in de breedte. De meest kwetsbare situaties vragen om de beste leerkrachten, zorgverleners of sociaal werkers, om gezonde voeding, goede woningen en ontmoetingsgelegenheden. Ook persoonlijk gerichte schuldhulpverlening, psychische ondersteuning op maat en activering van mensen moet goed en nabij worden georganiseerd.

Ik besef dat het een hele klus is om preventie zo op te zetten dat een gezonde zorgzame samenleving op alle niveaus wordt gerealiseerd. We moeten beseffen dat het samenleven van mensen is en niet van markten, zeker als het gaat om de preventie in de openbare gezondheidszorg. We moeten de aandacht richten op de bestuurlijke aansturing, de financiering, maar we moeten vooral duidelijk maken wat we verwachten van kwetsbare mensen en wat de bijdrage van de sterkste schouders kan zijn.