Glow up-video’s op Tiktok etaleren lege ijdelheid en de maakbare mens

Door de zeeën van tijd die het coronavirus me hebben opgeleverd besloot ik vorige week eens een kijkje te nemen op TikTok: het immens populaire platform waarop vooral kinderen en tieners korte filmpjes maken om die te delen met de wereld. Al na een half uurtje kan ik de filmpjes op het platform gemakkelijk in verschillende categorieën opdelen. Het meest opvallende subgenre is de glow up-video. Tieners monteren oude filmpjes met nieuw materiaal om te laten zien hoe lekker ze zijn opgedroogd. Ik keek er een stuk of twintig en bleef verbijsterd achter. Ik zag jongens met overgewicht die veranderen in tieneridolen met geblondeerd haar en een kunstmatige lach. Ik zag piepjonge meisjes met beugels en acne… hun gezicht nog geen jaar later van een Kim Kardashian-achtige plamuur laag voorzien, terwijl ze hun kaaklijn wanhopig proberen te benadrukken door het gezicht op onnatuurlijke wijze voor de camera te draaien.

Ik ben op het moment van schrijven vijfentwintig jaar, maar ik voelde me nog veel ouder toen ik me in deze trend verdiepte. Ik vroeg de vierdeklassers die ik op het moment online lesgeef of ze bekend zijn met de glow up-video’s. Ze knikten en vertelde me dat het vooral onder de jongste gebruikers van TikTok een populair subgenre is. Ze worden gemaakt en gedeeld door een selecte groep gebruikers van tien tot ongeveer twintig jaar, maar hebben een reusachtig bereik. De psychologische gevolgen van zulke filmpjes op jonge kinderen zijn lastig te voorspellen, maar ik voorspel weinig goeds.

Jezelf met je oude zelf vergelijken op social media, is echter niet per se een nieuw fenomeen. Ik kan me nog helder voor de geest halen hoe bij de opkomst van Instagram een overdaad aan vergelijkingsfoto’s werden gepost. Aan de linkerkant zag je de gebruiker met een buikje. Rechts datzelfde lichaam twee jaar later, nu ontzettend gespierd. Destijds werd ik daar al wat kriegel van. Naast dat ik het behoorlijk ijdel vond, promootte de formule de maakbaarheid en de fitgirl/boy-levensstijl, die nog altijd een negatieve invloed heeft op het zelfbeeld van jongeren. Dat bewees de recent verschenen docu ‘Ziek Gespierd’ waarin de focus ligt op jongemannen die anorexia ontwikkelden in hun streven naar een sixpack.

Toch is de glow up-hype op TikTok in mijn ogen van een ander kaliber. Het is nóg problematischer, vooral vanwege de doelgroep. De fitnessgoeroes van Instagram richten zich vooral op jonge millenials, terwijl de gebruikers die glow up video’s posten (en ze gretig consumeren) soms nog niet ouder zijn dan tien. Waar de gemiddelde millenial redelijk in staat zou moeten zijn om de digitale wereld van de werkelijkheid te onderscheiden, daar is dat voor een jong kind veel moeilijker. Dat het principe van de glow up tot de verbeelding spreekt bij jonge, onzekere tieners is echter wel begrijpelijk. Met name nu er in verband met de coronacrisis nog veel meer van social media gebruik wordt gemaakt. Als puisterige puber op de middelbare school is je uiterlijk ontzettend belangrijk. De filmpjes spelen daar op in door jonge gebruikers hoop te geven. Ze impliceren dat iedereen populair kan worden. Zelfs als je niet gezegend zijn met een gaaf gezicht dan kun je met een beetje  selfcare , sport en het verstrijken van de tijd een Insta-waardig uiterlijk ontwikkelen. De realiteit is natuurlijk dat het uiterlijk lang niet zo maakbaar blijkt als de filmpjes propageren. Je kunt de boel wat veinzen met make-up en de juiste camerahoek, maar veel jonge gebruikers zullen later pijnlijk ondervinden dat de glow up bij hen uitblijft.

De filmpjes onderstrepen het belang van uiterlijk tegenover inhoud voor een nieuwe generatie. Ze verheerlijken het etaleren van jezelf tegenover je digitale omgeving. Het is een ongelooflijk oppervlakkig verschijnsel dat past bij het even oppervlakkige en vluchtige karakter van TikTok, waar de filmpjes niet langer mogen duren dan 15 seconden. Wat ik het schrijnendste vond aan de video’s was echter niet de oppervlakkigheid, maar het gebrek aan communicatie… aan uitwisseling van emoties of ervaringen. Op Hyves en Facebook deelden we inspirerende quotes met elkaar, drongen we muziek aan elkaar op. Lieten we ongefilterd weten hoe we ons voelden. Maar op z’n minst was er een vorm van wederzijdse uitwisseling. Bij de glow up-filmpjes ontbreekt die. Zelfs in deze uitzonderlijke tijd zijn ze weinig meer dan een zorgwekkende etalage van ijdelheid en de maakbare mens, die de onzekerheid van kinderen op een treurige wijze weerspiegelt.