Gevlucht voor oorlog, maar nog altijd niet veilig

“Vrede is niet alleen de afwezigheid van oorlog” stelde António Guterres, Secretaris-Generaal van de Verenigde Naties op 6 april 2020. Daarbij riep hij regeringsleiders op om de veiligheid van vrouwen een prioriteit te maken in hun corona-maatregelenpakket, naar aanleiding van de explosieve stijging van gender-gerelateerd geweld sinds het begin van de coronacrisis. Vrouwen en meisjes in vluchtelingenkampen vormen daarbij één van de meest kwetsbare groepen. Zij zijn gevlucht voor oorlogsgeweld, zoals in Syrië, of ontsnapt aan genocide, zoals de Rohingya uit Myanmar, maar velen van hen worden nu weer geconfronteerd met geweld.

Op 4 mei herdenken we met name de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog. Sindsdien zijn er vele oorlogen en genocides gevolgd, en denken we ook aan die slachtoffers. Niet alleen degenen die daarbij zijn gesneuveld verdienen onze aandacht, maar ook degenen die het hebben overleefd en nu in een vluchtelingenkamp zitten.

Wereldwijd zijn er meer dan 70 miljoen vluchtelingen en ontheemden. Deze groep wordt hard getroffen door de coronacrisis. Zij leven vaak in krappe kampen, waar afstand houden onmogelijk is en de hygiëne ondermaats. De voedselprijzen stijgen intussen, terwijl voedselvoorraden steeds schaarser worden. Zoals in de meeste crises worden ook hier vrouwen het hardst getroffen. Zij lopen tijdens de coronacrisis nog meer risico om slachtoffer te worden van seksueel en gender-gerelateerd geweld. Ook zien veel van deze vrouwen en meisjes hun bestaanszekerheid wegvallen, en neemt daarmee de kans op gedwongen ‘survival sex’ en kindhuwelijken toe.

In deze tijd ontstaan ook mooie initiatieven, waar vluchtelingenvrouwen elkaar versterken. Zoals in Cox’s Bazar, Bangladesh, waar vrouwelijke Rohingya leiders zich hebben gemobiliseerd. De meerderheid van de vluchtelingen in de Rohingya kampen bestaat uit vrouwen en kinderen, die weinig tot geen toegang tot informatie hebben. De leiders geven hen niet alleen voorlichting over preventiemaatregelen, zoals afstand houden, handen wassen en hoe te handelen wanneer iemand ziek wordt, maar ook over de veilige plekken die zijn ingericht om slachtoffers van geweld op te vangen. De vrouwen kunnen daarna zelf voorlichting geven aan anderen. Zo is een groot vrouwennetwerk aan het ontstaan, dat alle uithoeken van het kamp bereikt.

Helaas bereiken zulke initiatieven nog maar een klein deel van de miljoenen vluchtelingenvrouwen wereldwijd. Er is een nijpend tekort aan mensen en middelen om geweld tegen vrouwen in vluchtelingenkampen te stoppen. Laten wij daarom, wanneer we op 4 mei stilstaan bij alle oorlogsslachtoffers, ook stilstaan bij deze vrouwen. Al is het hen gelukt een oorlog of genocide te ontvluchten, echte vrede en veiligheid is iets waar ze nog altijd niet op kunnen rekenen.

Marije Cornelissen Bozica Simeunovic UN Women Nederland