'Gevaarlijke' Europese mediawet zet persvrijheid onder druk, Nederland is helemaal voor

De Europese Raad heeft deze week een concept gepubliceerd van de nieuwe Europese Mediavrijheidswet (European Media Freedom Act) die voorstelt dat het afluisteren van journalisten zonder onafhankelijke toetsing makkelijker moet worden. Die maatregel is een initiatief van Frankrijk en wordt onder andere gesteund door Nederland. Critici waarschuwen voor “gevaarlijke gevolgen”.

De komende weken vergaderen de Europese lidstaten over de wet die bedoeld was om een einde te maken aan spionageschandelen zoals die met de Pegasus-software. Vorig jaar bleek dat wereldwijd talloze journalisten de Israëlische spionagesoftware op hun telefoon hadden, vermoedelijk geplaatst door nationale veiligheidsdiensten. De nieuwe wet moest voorkomen dat journalisten opnieuw slachtoffer worden van geheime overheidsspionage.

Follow The Money merkte vorige week al op:

Maar terwijl de lidstaten de afgelopen maanden vergaderden over hun akkoord voor de wet, heeft Frankrijk stilletjes een bommetje geplaatst: het land wil een clausule inbouwen waarmee de regels over de inzet van spyware kunnen worden genegeerd wanneer de ‘nationale veiligheid’ in het geding is.

Zoals de wet nu is vormgegeven, kunnen lidstaten de telefoons van journalisten hacken bij een vermoeden van wat voor activiteiten dan ook die als gevaar voor de nationale veiligheid kunnen worden beschouwd. Er is geen onafhankelijke toetsing nodig van een rechter of privacywaakhond om te bepalen of het afluisteren gerechtvaardigd is.

Europarlementariër Sophie in ’t Veld spreekt schande van de clausule. Volgens haar betekent die toevoeging dat nationale overheden vrij spel hebben in het afluisteren van journalisten. ‘Een ramp’, aldus de politica die afgelopen week D66 verruilde voor Volt. In ’t Veld was de afgelopen jaren lid van een commissie van het Europees Parlement die onderzoek deed naar de spywareschandalen. Volgens het eindrapport van die commissie zetten Europese machthebbers die spyware systematisch in voor “controle en repressie”, waarbij het argument van “nationale veiligheid” vaak gebruikt wordt “als excuus om transparantie en verantwoording terzijde te schuiven”.

Het wetsontwerp moet nog worden goedgekeurd door het Europees Parlement, maar meerdere landen, waaronder Nederland hebben al laten weten achter de wet – inclusief Franse clausule – te staan. Dit terwijl Nederland naar de buitenwereld toe zegt onafhankelijke journalistiek hoog in het vaandel te hebben en zelfs waarschuwt voor de wereldwijde ondermijning van de persvrijheid. Ook de Europese Commissie spreekt van een “essentieel belang” dat journalisten in vrijheid en onafhankelijkheid hun werk kunnen uitvoeren.

Volgens de Europese Federatie Van Journalisten (EFJ), die meer dan 300.000 journalisten in 45 landen vertegenwoordigt, is het wetsvoorstel een “klap voor de persvrijheid”. De Federatie waarschuwt dat de wet “journalisten verder in gevaar” brengt en zal het een “afschrikwekkend effect hebben op klokkenluiders”. In een verklaring waarin wordt opgeroepen de wet af te wijzen, schrijft de EFJ: "We weten maar al te goed hoe de verdediging van de nationale veiligheid wordt misbruikt om schendingen van de persvrijheid te rechtvaardigen".

In een reactie op Follow The Money benadrukt het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Sport, mede namens het ministerie van Binnenlandse Zaken en het ministerie van Defensie: "Dat ‘Nederland zich actief inzet voor het beschermen en versterken van de persvrijheid’, maar dat – in tegenspraak met de aanbeveling van het Europees Parlement – nationale veiligheid wat Nederland betreft ‘de individuele verantwoordelijkheid is van elke afzonderlijke lidstaat’."