Gevaarlijke autocraten wereldwijd in opkomst, grote democratieën moeten een verenigd standpunt innemen
In dit nieuwe tijdperk van autocratie zijn er veel manieren om verkiezingen te sturen. Sommige autocraten veranderen hun land stap voor stap in een eenpartijstaat door de media onder controle te krijgen, het maatschappelijk middenveld te marginaliseren, de rechtbanken te vullen met hun aanhangers en door kiesdistricten aan te leggen. Maar in twee landen die het afgelopen jaar verkiezingen hebben gehouden, Venezuela en Cambodja, zijn dergelijke subtiele strategieën niet toegepast. Hun leiders hebben de verkiezingen op een meer traditionele manier gestolen: door politieke tegenstanders gevangen te zetten en te liegen over wat er bij de stembusgang is gebeurd.
In beide landen zijn populaire oppositiekandidaten geweerd. In Venezuela werd de leider van de oppositie, Maria Corina Machado, onverkiesbaar verklaard voor de verkiezingen als gevolg van vreemd getimede strafrechtelijke aanklachten tegen haar, waaronder corruptie. Andere leden van de oppositie werden ook vastgezet. Er waren maar heel weinig onafhankelijke waarnemers om de verkiezingen te volgen - Uitnodigingen voor sommigen, waaronder een delegatie van de EU, werden op het laatste moment ingetrokken door het hoofd van de verkiezingsautoriteit, een nauwe bondgenoot van de zittende president, Nicolas Maduro. De oppositie is tijdens de hele verkiezingscampagne op grote schaal geïntimideerd en meer dan 100 leden zijn gearresteerd. De officiële resultaten zijn betwist, hoewel betrouwbare bronnen suggereren dat de kandidaat van de verenigde politieke oppositie, Edmundo González, een ruime meerderheid heeft behaald. De autoriteiten weigeren centraal gecontroleerde stemresultaten vrij te geven om een transparante analyse van de resultaten mogelijk te maken. En zoals gebruikelijk heeft de autocratische zittende machthebber, nog voordat de resultaten onafhankelijk kunnen worden geanalyseerd, al de steun gekregen van ondemocratische leiders, waaronder de Russische Vladimir Putin en China’s Xi Jinping.
Mijn land, Cambodja, heeft een vergelijkbaar pad gevolgd. De huidige premier, Hun Manet, nam de rol over van zijn vader, Hun Sen, na een internationaal afgekeurde verkiezing in 2023. Sen, die meer dan drie decennia aan de top stond van de politieke structuren van het land en die gestaag de democratische fundamenten van Cambodja, zoals vastgelegd in de Vredesakkoorden van Parijs van 1991, onderuit haalde, was zo zelfverzekerd voorafgaand aan de verkiezingen van vorig jaar dat hij Manet zelfs ruim van tevoren als zijn opvolger had aangewezen. De uitkomst van de verkiezingen is nooit in twijfel getrokken. Politieke activisten waren vastgezet, geslagen en tot ballingschap gedwongen, terwijl kranten de mond gesnoerd werden en toegang tot websites van de oppositie geblokkeerd. De enige geloofwaardige oppositiepartij bij de verkiezingen, Candlelight, werd geblokkeerd op grond van een technische fout, zodat er maar één 'winnaar' kon zijn. Inbeslagname van activa en lastercampagnes tegen vorige en huidige politieke tegenstanders hebben sindsdien plaatsgevonden als onderdeel van een gecoördineerde repressie, terwijl massaal Chinees toezicht op de Cambodjaanse burgerbevolking nu wordt uitgerold - met Hun Manet, net als zijn vader, erop gebrand om alle tegenstanders de kop in te drukken, in het land zelf, en daarbuiten.
Er bestaat een vast draaiboek voor het soort verkiezingen waar we nu in veel delen van de wereld getuige van zijn. Het bestaat al een tijdje. Iran in 2009 was een klassiek voorbeeld - vakbondsleden en mensenrechtenactivisten werden lastiggevallen en gearresteerd, informatie werd sterk beperkt en oppositiekandidaten mochten zich niet kandidaat stellen. Meer recent, werden de verkiezingen in El Salvador gemanipuleerd toen Nayib Bukele, de zittende president, alle rechters van het grondwettelijk hof verving om de limiet van één termijn te omzeilen. In Rwanda heeft president Paul Kagame de regels over deze termijnen ook veranderd en verbood hij oppositiekandidaten zich kandidaat te stellen en trad hij hard op tegen journalisten, de oppositie en maatschappelijke organisaties. Naar verluidt haalde hij 99% van de stemmen. Zelfs in de Verenigde Staten, het zelfbenoemde land van de vrijheid, hebben stembureauleden te maken gehad met pesterijen en intimidatie door aanhangers van Donald Trump, als gevolg van zijn in twijfel trekken van de verkiezingsuitslag in 2020. En dit komt nog voor de verkiezingen van november, die algemeen worden gezien als een "make or break" van de Amerikaanse democratie.
Met meer dan twee miljard mensen, in meer dan 50 landen, die dit jaar mogen stemmen, mag het niet zo zijn dat hun deelname wordt ondermijnd of niet meetelt. Venezolanen vechten, net als Cambodjanen en anderen over de hele wereld, hard voor hun democratische rechten. Sommigen geven zelfs hun leven voor de strijd - en toch is de bredere wereldwijde terugslag tegen autocratische regimes en de verborgen intenties van China en Rusland om een alternatief 'democratisch' forum te creëren lijkt nog in de kinderschoenen te staan. De reacties op overduidelijke aanvallen op de democratie door de staat zijn vaak niet uniform en als er sancties worden opgelegd, zijn die steevast beperkt in hun reikwijdte en zitten ze vol mazen, waardoor ze minder doeltreffend zijn.
In Venezuela zijn er echter bemoedigende tekenen van een mogelijk keerpunt, nu we een tweede week van een electorale impasse ingaan. Er zijn inmiddels bijna dagelijkse protesten in de straten van Caracas en de internationale druk op Maduro neemt toe, niet alleen van de westerse democratieën, maar ook van voormalige bondgenoten zoals de Braziliaanse Lula de Silva. De regering Biden, in de VS, en de politieke leiders van de EU hebben ook toegezegd dat ze de door de staat verklaarde verkiezingsuitslag niet erkennen totdat alle gegevens over de stemming openbaar zijn gemaakt. Dit staat in schril contrast met de verkiezingsuitslag van vorig jaar in Cambodja. Uit angst om Cambodja van zich te vervreemden in de strijd tegen de Chinese invloed in de regio, hielden de grote democratieën zich afzijdig. Er werden oppervlakkige verklaringen van kritiek afgegeven, maar die werden al snel weer vergeten en binnen enkele weken werden de Cambodjaanse leiders weer gefêteerd in het Westen.
Een verenigd standpunt innemen tegen opkomende autocraten, zoals Nicolas Maduro en Hun Manet, zal cruciaal zijn voor het lot van de wereldwijde democratie. Als we het tij willen keren, moeten we een duidelijk signaal afgeven dat verkiezingsfraude, machtsmisbruik en onderdrukking van mensen die hun democratische rechten uitoefenen, niet worden getolereerd.