Geschorste bewaarplicht moet bevriesplicht worden

De Nederlandse bewaarplicht is in februari wegens grove schending van de grondrechten geschorst door de kantonrechter. Het verzamelen van gegevens van iedereen in de niet-onderbouwde hoop dat het helpt de veiligheid te verbeteren druist in tegen de basisbeginselen van de Nederlandse democratie. Toch wil Minister Van der Steur van Veiligheid en Justitie een nieuwe poging wagen. Een nieuwe wet die een heel klein beetje minder inbreuk maakt. En dat terwijl er een afdoende alternatief beschikbaar is dat niet iedere burger tot verdachte maakt. Als GroenLinkse volksvertegenwoordigers pleiten wij voor dat alternatief: de bevriesplicht.

De bewaarplicht heeft op alle fronten gefaald. Niet in het minst in de controleerbaarheid. Sinds 2009 zijn er geen analyses gemaakt om te achterhalen wat het effect is van de bewaarplicht – hoewel de Nederlandse regering zich daartoe bij invoering had verplicht. Cijfers van het CBS tonen aan dat het effect van de maatregel op zijn best zeer beperkt is. Het oplossingspercentage van misdrijven steeg tussen 2007 en 2010 minder dan een procentpunt. Van een trendbreuk is geen spoor te bekennen. Volgens GroenLinks kan een forse schending van de privacy niet worden gestoeld op een paar gekleurde en met zorg geselecteerde verhalen, zoals de Minister probeert.

Succes? Kunnen we verwachten dat een nieuwe bewaarplicht wel een succes wordt? Dat is onwaarschijnlijk: de nieuwe wet zal toegang tot gegevens beperken en dus zal er minder vaak gebruik van kunnen worden gemaakt. Ook zal een rechter-commissaris de gegevens vrij moeten geven. De toch al onmeetbare bijdrage van de bewaarplicht aan onze veiligheid zal dus nog verder afnemen. De privacy wordt echter door het nieuwe plan nauwelijks minder geschonden. De proportionaliteit verschuift dus verder de verkeerde kant op. Het is dan ook zeer de vraag of de rechter het nieuwe plan niet ook in strijd zal achten met de grondrechten.

‘Tekort aan intelligentie’ In een nieuw boek over de Nederlandse recherche schrijft oud-rechercheur Michiel Princen van een ‘tekort aan intelligentie’ bij zijn oude werkgever. Het schort niet aan bevoegdheden voor de politie: ‘De wettelijke toverdoos is nagenoeg onuitputtelijk’. Zo is Nederland al jaren internationaal kampioen telefoontaps – meer zelfs in absolute aantallen dan in de Verenigde Staten. De Minister dreigde in een overleg in de Tweede Kamer dat zonder nieuwe bewaarplicht dat nog meer zou kunnen worden. GroenLinks geeft echter de voorkeur aan gerichte surveillance boven datagraaierij.

De meeste gegevens die politie nodig heeft voor het oplossen van misdrijven zijn al beschikbaar als gewone bedrijfsgegevens bij providers. En die zijn al opvraagbaar voor de opsporing. Het gevaar bestaat alleen dat dergelijke gegevens worden verwijderd vóór de politie toegang heeft geregeld. Daarom stelt GroenLinks voor om de politie het recht te geven een provider te bevelen om gegevens die mogelijk verband houden met een specifieke misdaad te bevriezen – dus niet weg te gooien.

De provider is in zo’n geval verplicht om per direct alle aanwezige en toekomstige gegevens van een specifieke aansluiting te bewaren, maar overhandigt deze data niet aan de politie, totdat deze een bevel daartoe van de rechter-commissaris kan laten zien. De gegevens hoeven niet per sé verbonden te zijn aan een specifieke verdachte, zolang er maar een duidelijke koppeling is met het misdrijf. De rechter-commissaris kan de afweging maken of de gegevens door politie daadwerkelijk dienen te worden ingezien en wanneer de gegevens kunnen worden vernietigd.

Misdrijf Ons voorstel maakt alleen inbreuk op de privacy als dat daadwerkelijk bijdraagt aan het oplossen van een specifiek misdrijf. Daarmee is de proportionaliteit wel verzekerd. De politie moet er echter genoegen mee nemen dat ze niet altijd tot een jaar later in detail alles terug kunnen zien. Maar ook nu geldt dat er een limiet is aan de opslagperiode. Ons voorstel vereist snel en weloverwogen handelen van politie – en als we Princen moeten geloven schort het daaraan. Daarover zou de Minister zich zeker eens het hoofd moeten breken. Beter opsporing begint bij de politie zelf. Daarvoor hoeven onze grondrechten niet te worden opgeofferd.

Dit opiniestuk is geschreven door Groenlinks-Kamerlid Liesbeth van Tongeren en Judith Sargentini, Europarlementariër voor dezelfde partij