Geschiedenis en identiteit zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden

Ten kon drai, Den keti koti, brada, sisa. Ten kon drai, Den keti koti, fu tru!*

Het is de week van 1 juli en dus  de week van Keti Koti, een Surinaams begrip dat  Verbroken Ketenen  betekent. Het symboliseert de afschaffing van de slavernij op 1 juli 1863 in de toenmalige Nederlandse koloniën Suriname en de Nederlandse Antillen en daarmee de afsluiting van een lange en schaamtevolle periode in de Nederlandse geschiedenis. Maar tot op de dag van vandaag zijn de gevolgen van de slavernij nog steeds zichtbaar en voelbaar in de Nederlandse samenleving.

Ik ben deze week naar de Rotterdamse première van de film ‘Drie Vrouwen – over slavernij en vrijheid’ van Ida Does geweest. Een prachtige maar ook pijnlijke film die duidelijk maakt dat de periode dat Nederland actief was in de handel van mensen veel dichterbij is dan er meestal gedacht wordt. In de film zie je hoe lastig het is om met elkaar in gesprek te gaan en echt te praten over die geschiedenis.

Verandering is vaak een pijnlijk proces en in het geval van de geschiedenis van de trans-Atlantische mensenhandel zit die pijn zowel aan de zwarte als aan de witte kant, en de film laat ook duidelijk zien dat zwarte pijn ruimschoots minder telt dan witte pijn. Want in de film lijkt sprake te zijn van erkennen en nemen van verantwoordelijkheid, tot het moment dat dit naar de buitenwereld zichtbaar gemaakt moet worden, dan haakt in de film de witte familie die rijk werd door gebruik te maken van tot slaaf gemaakte mensen af.

Bizar en pijnlijk om te zien omdat het toch echt de zwarte mensen zijn die nog dagelijks de gevolgen voelen van deze lange periode in de Nederlandse geschiedenis. Het racisme dat de roofpartijen van grondstoffen en rijkdommen, het moorden en het verkrachten van zwarte mensen moest rechtvaardigen, schuilt namelijk nog steeds in het onderbewustzijn van de hedendaagse witte mens en in de witte systemen. De hele discussie in Nederland rondom de afschaffing van Zwarte Piet is misschien wel de beste illustratie van hoe diep onbewust racisme is geworteld in de Nederlandse samenleving. Nooit eerder liet een volk het masker van beschaving zo nadrukkelijk vallen als bij het simpele verzoek om een racistisch en karikaturaal verzinsel aan de moderne tijd aan te passen. De discussie rondom Zwarte Piet en alle emotie die het oproept, maken duidelijk dat er nog een hele lange weg moet worden afgelegd. Terwijl het verdwijnen van deze raciale karikatuur als onderdeel van een kinderfeest, slechts een klein begin is van alles wat moet veranderen in Nederland.

Onderwijs Voor een echte verandering is het dan ook van het allergrootste belang dat lessen over de trans-Atlantische mensenhandel en de rol die Nederland hierin speelde een verplicht onderdeel wordt van het onderwijs. Keti Koti zou als herdenking een net zo prominente plaats op de kalender moeten krijgen als nu met 4 en 5 mei het geval is. Als ik namelijk iets uit eigen ervaring zeker weet, is het dat het kennen en erkennen van je eigen geschiedenis is noodzakelijk is om een stabiele toekomst op te kunnen bouwen. Zonder een stevige ondergrond en fundamenten kun je bouwen wat je wilt maar uiteindelijk dondert de boel dan toch in elkaar.

Ik ben bijvoorbeeld een mix van Afro-Surinaams (mijn biologische vader) en Nederlands (mijn moeder) bloed en daarmee dus 100% Nederlandse maar niet wit. Mijn moeder trouwde later met een witte Nederlandse man en daardoor groeide ik dus op in een wit gezin. Het gevolg is, dat ik compleet wit  ben opgevoed. Thuis mocht ik het zelfs niet hebben over het feit dat mijn huid toch duidelijk donkerder was dan die van de rest van het gezin. Dat is niet alleen verwarrend maar ook ongezond. Als je opvoeders geen bodem onder jouw bestaan hebben gelegd, kunnen jouw wortels zich moeilijk echt ergens aan hechten. Bewust of onbewust ben je  dan een leven lang op zoek naar iets wat niemand je ooit kan geven. Een bodemloos verleden tekent en beschadigt je. Hoe hard je ook je best doet, de littekens zijn blijvend.

Oma Gelukkig had ik mijn oma die dat deed wat mijn ouders niet voor mij konden doen. Voor mij persoonlijk zal 1 juli dan ook voor altijd verbonden zijn met de geboortedag van mijn oma. Zij gaf mij uiteindelijk een bodem zodat ik in staat was mijn eigen fundamenten te bouwen en als ik eerlijk ben denk dat ik er zonder haar niet meer was geweest.

Mijn oma, Juliana Plet, die werd geboren op de plantage La Prosperité  in Suriname en die dezelfde naam had als haar oma die in de plantage registers staat als ‘veldmeisje’ geboren in 1838. Mijn oma die na haar aankomst in Nederland vooral haar best deed niet op te vallen en zich ‘aan te passen’. Zo was bijvoorbeeld Sranantongo spreken uit den boze.

Want al zijn de nazaten van de tot slaaf gemaakte mensen vrij geboren, je vrij genoeg voelen om je plek op te eisen en niet af te wachten of iemand je ruimte geeft is vaak toch een heel ander verhaal. Zoveel generaties van onderdrukking heeft zijn sporen in het denken van de mensen nagelaten en hun zelfbeeld aangetast.

Identiteit Koloniale denkbeelden en machtsverhoudingen zitten diep verankerd in onze maatschappij en samenleving. Dekoloniseren moet daarom niet alleen plaatsvinden in de openbare ruimtes, de taal en het onderwijs en wetgeving maar vooral ook in de hoofden van de mensen. Gelukkig zie ik dat de jongere generaties heel anders zijn. Zij zwijgen niet meer bij onrechtvaardige behandeling en durven zich uit te spreken zonder daarbij rekening te houden met de gevoelens van witte mensen. En ze verdiepen zich in hun geschiedenis en cultuur die zoveel verder terug gaat dan de periode van slavernij.

Geschiedenis en identiteit zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. De fysieke schakels zijn generaties geleden al verbroken, hoogste tijd dat wij onszelf nu ook mentaal bevrijden.

* Tijden zijn veranderd, De ketenen zijn verbroken, broeder, zuster. Tijden zijn veranderd, De ketenen zijn verbroken, echt waar!