Gereformeerden: Incest? Dat lossen we zelf wel op

Movisie, een landelijk kennisinstituut luidt vandaag de noodklok over huiselijk geweld en seksueel misbruik in orthodox-protestantse kring. Een cultuur van zwijgen en toedekken houdt dat misbruik in stand, constateert de organisatie. De daders gaan daardoor veelal vrijuit. Online onderzoek door Joop wijst uit dat gereformeerde online hulpverleners nauwelijks tot actie aanzetten om daders te laten vervolgen.

Movisie stelt in  het rapport ‘De mantel der liefde’ :

Hoewel er in de interviews niet expliciet naar werd gevraagd, noemden verschillende respondenten seksueel misbruik als een veel voorkomend probleem, ook de respondenten van organisaties die zich expliciet op jongeren richten. Bij de jongerenhulpverleningsinstelling stond in 2010 incest en seksueel misbruik bovenaan in de top drie van probleemcategorieën waarvoor jongeren het vaakst contact opnamen. (…) Een aantal respondenten denkt dat seksueel misbruik vaker voorkomt in gesloten orthodox- protestantse gezinnen dan in andere gezinnen. Een respondent van de reformatorische jongerenorganisatie schetst het volgende beeld: “Ik dacht dat het één op de vier was die seksueel misbruik meemaakt, maar ik heb nu de indruk dat één op de vier géén incest meemaakt.” 

In het rapport schrijft Movisie ook:

Veel kerkelijk werkers zoals jeugdleiders en (jeugd)ouderlingen weten niet goed om te gaan met problemen van jongeren thuis, waaronder huiselijk geweld, zo denkt een deel van de respondenten. (…) Opvallend is dat de respondenten nauwelijks de mogelijkheid noemen voor de kerkgemeenschappen om melding te doen bij de politie.

Dat viel ook de redactie van Joop op toen wij vorige week – voordat het rapport van Movisie bekend werd – bij toeval stuitten op voorbeelden van seksueel misbruik onder protestants-orthodoxen en een online onderzoek startten naar de hulpadviezen. Dit is wat we ontdekten:

Refoweb is met meer dan 60.000 unieke bezoekers per maand de grootste christelijke jongerensite van Nederland. De site die tien jaar bestaat richt zich op orthodox-protestante jongeren. Een zoektocht door de populaire vragenrubriek van de site, waar meer dan 130 ‘deskundigen’ advies geven, leert dat seksueel misbruik een vaak voorkomend probleem is in deze kringen. Maar vooral valt op dat bij de beantwoording van de tientallen vragen over seksueel misbruik, aangifte doen amper wordt aangeraden en de daders door de adviseurs steeds buiten schot gehouden worden.

Een hulpvraagster schrijft bijvoorbeeld : “Ik ben een meisje van 19 jaar en heb 3,5 jaar verkering met een hele lieve jongen. Vroeger toen ik 8-9 jaar was ben ik misbruikt door mijn broer van ruim 16. (…) Enige tijd geleden hoorde ik dat een aantal zussen van mij ook misbruikt zijn.” Ze is bang dat ze er niet in zal slagen een goed huwelijk te krijgen en loopt met zelfmoordneigingen rond.

De raadgever, een dominee, geeft uitgebreid antwoord maar nergens noemt hij de optie justitie in te schakelen. Hij informeert zelfs niet naar de dader of de andere slachtoffers. “Weet je wat ik denk, beste vriendin? Dat je geen stuur en geen houvast hebt in je leven.” Hij adviseert haar seksueel onthouding in haar huidige relatie met haar vriend.

Een andere vrouw is ten einde raad omdat ze probeert de incest door haar eigen echtgenoot aan te kaarten. Dat hielp niet. Als resultaat heeft ze haar hele familie tegen zich gekregen. Ze schrijft: “Ik heb zelfs gezegd dat ik naar de politie zou stappen als hij het weer zou doen (incest).  (…) Ik ben voor de kinderen opgekomen, maar moet een hele dure prijs betalen: veracht, verschopt, vergruisd en letterlijk bespogen. Nu zwijg ik en leg alles de Heere voor. Het is net of er geen weg meer is, zo eenzaam. De familie zegt: Dat doet zo’n nette man niet. Dat lachen van mijn man klinkt nog steeds in mijn oren: Ha, ha, ik kan lekker alles doen wat ik wil!” 

De raadgevend dominee zegt weliswaar dat ze moet overwegen naar de politie te gaan maar waarschuwt daarbij gelijk: “Het punt waar u bij de politie waarschijnlijk tegenaan loopt is dat ze vragen om een directe aanklacht van een of meer van de kinderen. En de vraag is of die daarin kunnen of willen meewerken.” Onder het kopje “wat kunt u doen, wat moet u doen?” wordt aangifte doen vervolgens niet aanbevolen noch genoemd. De dominee besluit: “Ik hoop dat u een kerkenraad/predikant hebt, bij wie u kunt aankloppen en die u verder kan helpen. Of anders de huisarts.”

Een jongen van 18 “mishandeld en gebruikt, gepest, enz” worstelt met vergeving en vraagt wat hij moet doen. “Waarom moet ik vergeven als er geen spijt is en wat moet je doen als het nog steeds doorgaat?” Dat klinkt als een noodkreet, ook al spreekt de jongen niet expliciet van seksueel misbruik. De antwoordende dominee concentreert zich  op de theologische benadering. Hij geeft 7 tips, pas bij punt 6 oppert hij:  “God neemt het niet licht op, en dat moet je zelf ook niet doen. En dan mag je zelfs aan de bel trekken. Desnoods naar de politie of de rechter toegaan.”

Geen politie

Het patroon keert steeds terug. Inschakelen van justitie, het doen van aangifte of zelfs maar het aangeven van de dader in eigen kring krijgt weinig aandacht of blijft ongenoemd. De dader lijkt geen enkele rol te spelen noch het gegeven dat deze zijn straf ontloopt.

De enkele keer dat naar de politie wordt verwezen, is dat vaak het allerlaatste hulpmiddel, en ‘desnoods’. Zoals bij de vrouw die vraagt : “Een aantal weken geleden ben ik seksueel misbruikt. Wat voor stappen moet ik nu zetten op medisch gebied?” De raadgever zegt dat ze naar een huisarts moet en “daarnaast is het verstandig om, hoe moeilijk dat ook is, aangifte te doen bij de politie”.

De terughoudendheid in de adviezen staat in schril contrast met de raad die bijvoorbeeld gegeven wordt in een geval van overspel. Dan wordt plots directe actie bepleit.

“Wat jij moet doen is iemand in vertrouwen nemen, een familielid, een goede vriend of vriendin, een lid van je kerkelijke gemeente,” krijg een vrouw te horen die klaagt over haar overspelige echtgenoot. “Liefst iemand waar je man mogelijk ontzag, respect voor heeft. Samen met deze persoon zul je je man moeten confronteren met zijn overspel. Als hij naar jullie nog niet wilt luisteren, zul je de kerkenraad in moeten schakelen, zodat zij hem op zijn zondige manier van leven kunnen wijzen. Hopelijk komt hij dan tot inkeer. Dat is de kerkelijke weg, volgens de Bijbel. Daarnaast mag jij hem ook grenzen stellen, zeggen dat je dit gedrag van hem niet meer accepteert en daar ook consequenties aan verbinden. Bijvoorbeeld door tijdelijk bij hem weg te gaan, maar de weg tot inkeer en verzoening nog wel open te houden. Als hij in zijn zondige gedrag volhardt, staat de weg voor je open om definitief bij hem weg te gaan.”

Ook in een ander geval wordt meteen tot actie gemaand: “Mijn broer en ik zijn al enkele jaren verliefd op elkaar. Nu is het zover gekomen dat ik zwanger van hem geraakt ben. Wij willen graag samen voor ons kindje zorgen. Nu is het probleem, hoe vertellen we dit aan onze ouders?”

De raadgever zegt dat er meteen een einde aan moet komen en geeft onder meer het dringende advies dat het stel een arts moet consulteren voor de gezondheid van het ongeboren kind.

Die kordate aanpak ontbreekt vaak als het gaat om seksueel misbruik. Wel wordt met enige regelmaat verwezen naar de gereformeerde hulpverleningsinstantie Eleos. Er zijn uitzonderingen. Een vrager schrijft  bijvoorbeeld:

Ons is ter ore gekomen dat een vader acht van zijn twaalf kinderen jarenlang heeft misbruikt. “Praat met een psycholoog”, hebben we aangeraden. Nu is ons dat verweten. Wij mochten ons er niet mee bemoeien. Dit is de voorzienigheid die dit heeft gewild. Al slaat de pa zijn kind dood, wij mogen niets doen, dat is dan de wil van God, aldus uit de kerk.

En krijgt als antwoord:

Een schokkende vraag, die u stelt. Het minste wat u doen kon hebt u gedaan door het aanraden van het spreken met een psycholoog. U hebt ook de plicht om de kerkenraad in te schakelen en de politie. Er is ook een geheim meldnummer voor misbruik/mishandeling. Dit is een gruwelijke mishandeling. 

Wat het geheime meldnummer is blijft overigens onvermeld.

Reacties

Tekenend is dat in comments op de adviezen andere slachtoffers juist wel oproepen justitie in te schakelen. Zoals bij het relaas van een vrouw die in de kerk zit met een man die tien jaar lang een meisje heeft misbruikt. Het slachtoffer heeft de dader een brief gestuurd maar deze kerkgenoot doet de zaak af als ‘een jeugdzonde’. De vrouw vraagt om raad omdat de zaak volgens haar is verjaard. 

De dominee adviseert: “Gezien de complexiteit en de gevolgen van het openbaar maken van deze zaken is voorzichtigheid en wijsheid geboden.” Weer wordt justitie buiten beschouwing gelaten. In de reacties zegt iemand daarom: “Er wordt aangegeven dat deze daad verjaard is. Dat zou kunnen maar de verjaringstermijnen kunnen per geval verschillend zijn. Daarom is het niet raadzaam dit zelf te beoordelen, maar te laten beoordelen door justitie. De overheid draagt het zwaard niet tevergeefs. Hierom is het nodig een melding te doen bij de politie waardoor de politie bekend is met de situatie. De dader heeft zelf kinderen? Als het slachtoffer hiertoe in staat is: direct doen in het belang van deze kinderen (zeker gezien de ‘oppervlakkige’ reactie van de dader: zonde wordt afgedaan als jeugdzonde).”

Dergelijke praktische informatie laten de raadgevers in het overgrote deel van de tientallen adviezen achterwege. Er wordt ook niet verwezen naar sites waar die informatie te vinden is.

Een jongen merkt op dat hij in eigen kring veel mensen kent die misbruikt zijn en vraagt zich af of het in gereformeerde kringen vaker voorkomt dan elders. Het uitgebreide maar besliste antwoord wordt besloten met: “Er is geen aanleiding om te denken dat een reformatorisch milieu een groter risico in zich heeft tot grensoverschrijdingen op seksueel gebied, tenzij de bijbelse regels op een ongezonde, ongepaste, wijze ge(mis)bruikt worden om macht uit te oefenen.”

Laat die aanleiding er nu juist wel zijn. Hij is al jaren te vinden in de adviezen op de site zelf: de daders gaan vrijuit.

Update 12:00

Refoweb reageert per tweet op de publicatie, en wijst daarmee meteen naar misbruik in de katholieke kerk: “Rapport Deetman niet gelezen?”

Update 15:00

De voorzitter van de SGP-jongeren, de partij die de groep waarbinnen deze problemen zich afspelen politiek vertegenwoordigt, stelt op Twitter het verhaal over incest in de kerkgemeenschap gelijk met het ‘Polen-meldpunt’ van de PVV. ‘Negeren’, luidt zijn advies. Ook andere SGP’ers keren zich tegen de boodschapper , daarbij niet gehinderd door  kennis van zaken.

Op Refoweb zelf, de site die ook in het onthullende onderzoek van Movisie wordt genoemd, wordt nog steeds geen melding gemaakt van het rapport. 

Volg Joop op Twitter , vind Joop leuk op Facebook. Of abonneer je op de dagelijkse nieuwsbrief met een handig overzicht van nieuws en opinies.