Gereformeerde kerkgang en formatiecrisis hebben dezelfde wetmatigheden

Wat het nieuws beheerste in de Goede Week, de bevindelijke kerkgang en de formatiecrisis, heeft overeenkomsten. We kijken naar twee gesloten werelden met onder de oppervlakte dezelfde wetmatigheden die maar moeilijk te doorbreken zijn.

De analyses van het zwaar gereformeerde volksdeel met haar vele vertakkingen leken op die van een exotische stam. Hoewel noch gereformeerd van afkomst, noch gelovig heb ik de afgelopen dertig jaar veel met bestuurders uit deze wereld gewerkt. Betrouwbare en vaak blijmoedige mannenbroeders (want de vrouwen kom je zelden tegen), helder in hun afwegingen, ook als die, althans voor mij, nogal ver gezocht zijn. Wat ik geleerd heb in het werken met deze vaak geïsoleerd bij en onder elkaar levende gelovigen is dat er drie zaken dominant zijn in doen en laten.

De eerste van de gereformeerde drietrapsraket is Het Woord. Alles wat je zegt of vooral schrijft leggen de bevindelijken op een goudschaaltje. In lijn daarmee is men zelf de maatstaf der dingen en wordt ieder ander onverbiddelijk langs een meetlatje gelegd. Heeft de slang gesproken of niet…? Ten derde, ‘hete hoofden, koude harten’, het eigen gelijk gaat boven de relatie. Lukt het niet, dan is er heel democratisch weer een geloofsgemeenschap bij. De bevindelijke wereld en de Tweede Kamer zijn net zo versnipperd.

En dit gedrag dat zo kenmerkend is voor de onderkant van de polder en het fundament is onder de kerkgang-problemen, is de afgelopen eeuwen zo diep in ons wezen verankerd, dat het precies deze drie elementen zijn die de formatiecrisis haar onbedwingbare dynamiek geven. Kerk en Kamer lopen vast in woordjes, eigen mening eerst en gebrek aan goede wil in de verhoudingen.

Leg maar eens uit aan een buitenlander dat drie per ongeluk gefotografeerde woordjes tot een gigantische crisis kunnen leiden. En al die andere politieke leiders in ons parlement, die liegen nooit, ze verdraaien de waarheid nimmer een beetje hun kant op, in vertrouwelijke gesprekken hebben ze het niet over collega’s. Hij die zonder zonde is… En je ziet nu ook dat zelfs met de vele problemen die er zijn, principes boven relaties gaan en veel politici hun best doen om onomkeerbare wegen in te slaan. Wat een moed om nu eens even te scherpslijpen, terwijl er zoveel te doen is. Over iets dat ze zelf natuurlijk nooit gedaan hebben of zullen doen.

De wetten van de interne wereld van dit systeem zijn net als bij de gereformeerde kerkgang de norm. Hoe de loopbaan van het kamerlid Omtzigt zich ook zal ontwikkelen of hoe een nieuwe bestuurscultuur er ook uit zal zien, het lost corona, de gigantische problemen op de woningmarkt, de klimaat- en energiecrisis, de wens voor een inclusieve samenleving en de terrorismedreiging niet direct op. Dat maakt dat velen buiten het Haagse circus, links en rechts, verbijsterd kijken naar politieke leiders die doende zijn met dingetjes die strikt binnen de grenzen van hun eigen biotoop plaats vinden en thuis horen. De administratie en beveiliging van de stukken zijn niet op orde. Pietje heeft dit gezegd en Jantje dat opgeschreven. Olie op het vuur gooien door te verbieden dat Pietje verder mee mag doen want die heeft drie woordjes teveel gezegd en moet voor altijd de kerk uit gezet worden, in het openbaar aan de schandpaal genageld en eeuwig branden in de hel.

Waar de slang dan toch tegen hem spreekt. Want wie gaan hiervan profiteren? Wilders en Baudet kunnen zich gaan presenteren als Mozes en Aäron. De linkse partijen lijken hun doorleefde traditie van onmacht weer voortvarend op te pakken. Het CDA is niet meer de vanzelfsprekende bestuurspartij. De VVD lijkt vertwijfeld.

Is er in de net zo versnipperde arena van de Tweede Kamer als die van de bevindelijken geen Gideonsbende over de partijen heen te vinden, die de relaties recht kan trekken, het land in crisistijd verder kan brengen dan gekibbel over woordjes tot diep in de nacht en we het over de vele echte problemen kunnen hebben? Keer terug op aarde.