Gemeenten moeten nu echt op een rechtvaardige manier de klimaatcrisis te lijf gaan

De later vermoorde Braziliaanse vakbondsman en milieuactivist Chico Mendes heeft ooit gezegd dat “milieubescherming zonder klassenstrijd alleen maar tuinieren is”. Voor we te laat zijn, moeten we ervoor waken dat ons klimaatbeleid in dat opzicht niet beperkt blijft. Het jongste IPCC-rapport toont opmerkelijke en terechte raakvlakken met het gedachtegoed van Mendes. De termen milieu- en klimaatrechtvaardigheid komen meerdere keren voor, naast het duidelijk advies dat de noodzakelijke transitie ook rechtvaardig uitgevoerd moet worden.

IPCC stelt in haar rapport dat het één voor twaalf is voor het klimaat. De kans op maximaal 1,5 graden opwarming lijkt vrijwel verkeken, tenzij er op korte termijn significante maatregelen worden ingezet. Als die noodzakelijke maatregelen - onder andere in de energiesector, landbouw en industrie - niet worden toegepast, verdwijnt die 1,5 graad achter de horizon en moeten we rekening houden met een scenario van 2 graden opwarming. Het verschil van een halve graad lijkt verwaarloosbaar, maar de gevolgen voor de planeet en al haar inwoners zijn exponentieel groter.

Het IPCC rapport biedt ook goed nieuws. Het laat duidelijk zien dat we, als (lokale) overheden en beleidsmakers, niet eerder zó goed wisten wat we moeten doen om de opwarming van de aarde een halt toe te roepen. De enige horden die we moeten nemen is daadkracht tonen en draagvlak zoeken in onze samenleving voor de noodzakelijke maatregelen. En, nog meer goed nieuws: dat draagvlak is er al, mits we als (lokale) overheid consequent en rechtvaardig handelen.

Een onderzoek van TU Delft van afgelopen jaar, uitgevoerd onder meer dan 10.000 Nederlanders, laat duidelijk zien dat een overgrote meerderheid een ambitieus klimaatbeleid steunt als de overheid streng beleid voert tegen grote vervuilende sectoren, de vervuiler laat betalen en voorkomt dat de kloof tussen rijk en arm groter wordt door het beschermen van lage inkomens. 

Juist op dit punt hebben de gemeenten, beleidsmakers en volksvertegenwoordigers een grote verantwoordelijkheid. Gemeenten vormen de eerste bestuurslaag waarmee de inwoners en lokale ondernemers te maken hebben. Gemeentebesturen zijn het eerste aanspreekpunt van de overheid richting de samenleving. En hun verantwoordelijkheid wordt nog groter door het klimaatbeleid van Rutte-IV, dat vooral gebaseerd lijkt op het uitdelen van subsidiepotjes, zónder grote vervuilers aan te pakken met gepaste sancties. Ons kabinet lijkt meer bezig te zijn met ‘omgekeerde solidariteit’: solidariteit van minder welgestelden met meer welgestelden. Het woord ‘klimaatrechtvaardigheid’ is nergens in het landelijke coalitieakkoord te vinden.

De gemeenteraadsverkiezingen zijn achter de rug en worden op dit moment in alle gemeenten formerende gesprekken gevoerd. Lokale politici hebben meer dan ooit de taak vorm te geven aan klimaatmaatregelen met draagvlak, hun beleidskeuzes te baseren op een rechtvaardige transitie, en zich consequent en daadkrachtig op te stellen.

Geef het goede voorbeeld door alle gemeentelijke gebouwen energieneutraal of zelfs -positief te maken. Omarm de nieuwe eetcultuur en maak plantaardig eten de standaard in kantines, bedrijfsrestaurants en bij evenementen. Versnel de verduurzaming van sociale huurwoningen, isoleer ze grondig en verbeter de fysieke omstandigheden in flats. Geef huiseigenaren en middenstanders korting op lokale belastingen als ze verduurzamen. Maak de initiatieven voor duurzame energieopwekking lokaal eigendom, zodat de inwoners inspraak hebben en in de baten delen. Houd rekening met de ondervertegenwoordigde groepen, zoals jongeren, laaggeletterden, praktisch opgeleiden en migranten. En stel een ‘wethouder klimaat en biodiversiteit’ aan, zodat een gecoördineerde en integrale aanpak wordt gerealiseerd. De lijst is lang, maar het is zeker niet onhaalbaar.

Dus, kom op informateurs en lokale politieke leiders van Nederland, verenigt u voor een rechtvaardig klimaatbeleid! Chico Mendes’ uitspraak is actueler dan ooit.

cc-foto: Matt Hrkac