Gemeenten, loop voorop in de zwartepietendiscussie!

Men discussieert in dit land nu al een hele tijd over de kleur en opmaak van Zwarte Piet. Hier en daar worden knopen doorgehakt, maar in 86% van de gemeenten (volgens een onderzoek van het AD in 262 gemeenten) heeft men het er niet over of wuift men de discussie weg. Daar gaat Sinterklaas ook dit jaar gewoon weer op stap met Zwarte Piet, alsof er niets aan de hand is. Zelfs in asielzoekerscentra, waar toch een behoorlijk aantal mensen verblijft van Afrikaanse afkomst, is het geen item.

Zo werd onlangs in het AZC in Weert tijdens een vrijwilligersbijeenkomst terloops vermeld: :Wij doen hier gewoon aan Zwarte Piet hoor.” Hier waren dan toch echt de zogenaamde ‘ gutmenschen ‘ massaal bijeengekomen om asielzoekers te helpen, maar er was niemand die hier vraagtekens bij plaatste. Ik dacht: lopen wij hier nu echt zó achter? Waarom wordt hier gedaan alsof die hele discussie niet bestaat, terwijl elders in het land reeds enkele veranderingen zijn aangebracht in het uiterlijk van ‘zwarte’ Piet? Om met Louis van Gaal te spreken: zijn zij nou zo dom of zijn wij nou zo slim?

De kern van Sinterklaas heeft geen kleur, maar is een kleurplaat Ik zal meteen open kaart spelen: sinds een jaar ben ik compleet omgeslagen in de zwartepietendiscussie. De racistische reactie op de protesten tegen Zwarte Piet rechtvaardigde de protesten volkomen. Als kind echter keek ik naar Zwarte Piet op, net zoals tegen Sinterklaas. Zwarte Piet droeg er eerder aan bij dat ik juist niet discrimineerde, maar eigenlijk legde ik helemaal géén verband met zwarte mensen. Dat had ik de demonstranten van Afrikaanse afkomst graag willen vertellen, maar ik was al te laat. Een massa boze witte mensen was me voor, die Zwarte Piet racistisch maakte (of het racistische karakter ervan bevestigde) door hem op racistische wijze te verdedigen. Jammer, zo dacht ik. Maar al heel snel begreep ik dat de kleur van de hulp van Sinterklaas niet de kern uitmaakt van het feest. Die kern is niet zwart of wit of welke kleur dan ook, maar een kleurplaat die nog ingekleurd moet worden. Pas als je de kleurplaat weghaalt, dat wil zeggen het feest op zich voor de kinderen, dan zou het echt einde verhaal zijn. Voor zover ik weet is helemaal niemand tegen dat feest en staat het dus ook niet op het spel.

Tradities gaan mee met de tijd “Het is gewoon onze traditie en zij [zwarte mensen] moeten die maar accepteren.” Twee woorden irriteren me hier mateloos: ‘zij’ en ‘moeten’. Zij zijn ons en wij moeten helemaal niks. Een traditie kan aangepast worden en toch dezelfde traditie blijven. Nieuwe kerstballen maken het kerstfeest toch ook niet kapot? Sterker nog: tradities kunnen alleen maar overleven als ze meegaan met de tijd en gaan juist verloren als ze zich tegen de tijd verzetten. Tradities staan onder druk als ze verdedigd moeten worden en worden sterker naarmate ze een groter draagvlak hebben onder de bevolking. Tot die bevolking behoren ook zwarte mensen (ja, echt waar). Dus als een burger zich gediscrimineerd voelt – al is het er maar één – dan voelen wij met hem mee, want hij is één van ons. Dan luisteren we naar hem en proberen we hem duidelijk te maken dat we iemand nooit zouden willen discrimineren. We zijn geschrokken dat iemand dat nu wel zo ervaart. We nemen hem serieus, omdat we (de ervaring van) racisme serieus nemen; het is immers niet voor niks dat het eerste artikel in onze Grondwet daarover gaat. Dan vragen we hoe het komt dat hij zich toch gediscrimineerd voelt. Als het een misverstand is, ruimen we het uit de weg. Als er werkelijk sprake is van racisme, betuigen we spijt of bestraffen we de schuldige. We gaan er in ieder geval samen voor zorgen dat (die ervaring van) racisme zich niet meer voordoet.

Gemeenten, loop voorop! Dus gemeenten: ga mee met de tijd, loop er niet telkens mopperend achteraan. Het is ook niet verboden om zelf initiatief te nemen, op de tijd vooruit te lopen, de toekomst op het oog te hebben in plaats van het verleden. Daar hoef je niet zoveel voor te doen, enkel uitleg te geven over de keuzes die je nu maakt in het licht van de discussie die nu speelt, dus niet verwijzend naar een verleden dat automatisch het recht zou hebben om zich te allen tijde en hoe dan ook voort te zetten en toekomst te worden. Als je vóór Zwarte Piet kiest, leg dan uit waarom je dat doet ondanks de bezwaren ertegen. Als je voor een andere piet kiest, leg dan uit waarom je afwijkt van Zwarte Piet. Het is allemaal niet zo moeilijk, maar maak wel een keuze en verantwoord die; doe niet alsof je geen keuze hoeft te maken.

“Wij gaan er gewoon mee door” kan niet meer, is achterhaald, niet van deze tijd. “Wij kiezen voor… en doen dat omdat…” is wat ons werkelijk verder brengt. En dat is trouwens iets van alle tijden.