Gelukszoeker Lubitz

Eén woord blijft onverhard doorklinken als ik terugdenk aan het nieuws van afgelopen week: gelukszoekers. Verdomme, die Lubitz. De Duitse zelfmoordpiloot was ook gewoon een gelukszoeker en kijk wat hij veroorzaakt. Eén grote bak ellende en verdriet. Hij zag geen andere uitweg anders dan zichzelf met 149 anderen te pletter te storten. Als je zoiets doet, voel je je wel heel erg in het nauw gedreven. Was hij gek, gek gemaakt, ziek? Duidelijk is dat hij blijkbaar nog maar één optie zag van de laatste twee die over waren. Hij heeft zich gek gedacht in uitsluitbare categorieën. We doen het allemaal wel eens, maar hoe gevaarlijk is het?

Wat er in het brein van Lubitz moet zijn omgegaan fascineert me. Terwijl kranten schreven over een twee-cockpit-beleid en nieuwe deurvergrendelingssystemen, dacht ik aan het artikel dat Francisco van Jole ooit schreef ‘ Help de verwarde mannen ‘. Dat ging over depressieve lone wolf-types die uiteindelijk absurd geweld toepassen met vele doden tot gevolg. Tegen dit soort verwarde mannen is geen waterdicht beleid te bedenken. En nog erger, we nemen hun psychische problemen niet serieus. Mannen hebben meer dan vrouwen last van hun ego, kloppen daardoor minder snel aan bij de psycholoog en in plaats van een hand te pakken, vluchten ze in fantasiewerelden waaruit ze niet meer kunnen ontsnappen.

Management-kijk op mensenlijke problemen Ik zie het de afgelopen tijd te vaak gebeuren dat mensen van het padje raken. En het trieste is, het zijn eigenlijk allemaal gelukszoekers. Er was eerder geen kwaad te bekennen in hun zachtaardige voorkomen. Het waren mensen met goede bedoelingen en prachtige idealen, maar dan ineens gebeurt er een reeks aan ellendige toevalligheden en verdwijnen die positieve drijfveren naar de achtergrond. Dat ze de rode draad verliezen, komt denk ik wel eens omdat we op een hele onmenselijke manier met onze eigen problemen omgaan.

Ik zie het vooral bij mannen. Ze hebben soms een praktische management-kijk op hun eigen problemen en proberen, meer dan vrouwen, deze op dezelfde manier op te lossen als ze dat doen met complexe managementvraagstukken. Daarbij hanteren ze uitsluitbare categorieën. Dat kan helpen om uiteindelijk bij die ene oplossing te komen, maar hoezo denken we altijd dat er maar één oplossing is? En bovendien, het vlakt de emotie af van datgene wat ons zo drijft. Ik zie er mensen zwart op gaan en dat heeft mij wel eens angstige momenten opgeleverd. Je kunt deze mensen niet meer bereiken en niet meer helpen, maar wat gaan ze in godsnaam doen?

Gelukszoeker Holleeder Als ik naar het nieuws van afgelopen week kijk, zie ik een aantal gelukszoekers die ten onder zijn gegaan aan deze uitsluitbare categorieën-theorie. Zoals bijvoorbeeld Willem Holleeder. Hij groeide op in een onveilige gezinssituatie omdat zijn vader thuis de boel tiranniseerde. Tot op de dag dat Willem besloot het lot in eigen handen te nemen. Hij ging naar de sportschool en toen hij sterk genoeg was, sloeg hij zijn vader eigenhandig en letterlijk het huis uit. Vanaf dat moment was hij een vrij man. Niemand had meer iets over hem te zeggen. Zijn droom was niet om politieman of dokter te worden. Hij wilde een vrij man zijn en die behoefte bereikte hij ironisch snel genoeg doordat zijn jeugdtrauma hem daarvoor alle trucs had geleerd.

Het is triest en eng om te concluderen dat een onschuldige jongen nog sterker en gevaarlijker is geworden dan het monster dat hij verslagen heeft. Willem had GGD-patiënt kunnen zijn, maar was slim en sterk genoeg om hulpinstanties op afstand te houden. Die hulp zou opsluiting betekenen en dat moet voor Willem als een bedreiging met levenslange gevangenisstraf hebben gevoeld. Zijn vrijheid was immers zijn grootste goed. En vrij zijn was onlosmakelijke verbonden met zijn criminele identiteit.

De pilotendroom van Lubitz Bij Andreas Lubitz ging ik ook nadenken over wat zijn grootste geluk moet zijn geweest. Vliegen was zijn droom, vertelden zijn vrienden over hem. Ook lezen we over zijn oogziekte en depressiviteit. Voor dat laatste had hij zelfs zijn opleiding moeten onderbreken. Zijn grootste droom en geluk was hem dus al bijna een keer afgenomen. Toch mocht hij de pilotenopleiding afmaken en kon hij uiteindelijk aan de bak bij GermanWings. Daar had hij ook ‘geluk’ mee want veel jonge piloten zitten met tonnen schuld op de bank te wachten voordat ze bij een carrier aan de slag mogen.

In het huis van Lubitz zijn verscheurde ziekmeldingsbriefjes gevonden. De jonge piloot moet woedend en angstig zijn geweest over het feit dat hij door zijn ziekte zijn droombaan zou kunnen verliezen. Dat hij alles deed om het te verbergen klinkt dan ook ergens wel logisch en blijkbaar zag hij geen andere uitweg meer. Voor zijn ex-vriendin kocht hij nog een snelle Audi en zelf maakte hij er op zijn persoonlijke hoogtepunt een eind aan, vlakbij de plek waar zijn kinderdroom begonnen was. En het meest hartverscheurende aan zijn zelfmoordactie is dat hij 149 inzittenden meenam in zijn dood.

De gelukszoekers van de VVD Wie ook uitsluitbare categorieën op menselijke vraagstukken toepast is de VVD. In het nieuwe asielplan van de liberalen staat dat de buitengrenzen van Europa dicht moeten en de zogenaamde nepasielzoekers van de échte onderscheiden moeten worden. Ze noemen hen ook nog ‘gelukszoekers’, maar bedoelen eigenlijk ‘profiteurs’. Want er zijn volgens de VVD slechts twee soorten asielzoekers, slechte én hele slechte. Ik sprak er over met Carolus Grütters, onderzoeker asielbeleid en asielrecht bij de Radboud Universiteit Nijmegen. Het beleid steekt hem. Met dat denkraam doet de VVD volgens hem alsof asielzoekers van buiten de EU per definitie slechte bedoelingen hebben en daarmee creëert de VVD volgens hem zelf vijandelijke krachten die eigenlijk niet bestaan. Een soort schijnveiligheid.

Oogkleppen en zelf aangewakkerde angst Holleerder en Lubitz voelden zich gevangen tussen twee uitsluitbare categorieën. Voor Holleeder stond zijn vrij-man-zijn inherent aan zijn criminele carrière. Voor Lubitz stond buiten kijf dat hij niet gelukkig kon zijn zonder te vliegen. En de VVD, die blijft geloven dat ‘nepasielzoekers’ slechte bedoelingen zullen hebben in Europa. Los van het feit dat het deels symboolpolitiek is van de VVD, is het bijna eng om te voorspellen waar die oogkleppen toe zullen leiden. Gaat de VVD ten onder aan hun eigen kortzichtigheid en hebben ze echt onvoldoende zelfkennis om de bron van hun eigen kwaad te doorzien?

Migratie de hartslag van Europa Migratie is de hartslag van Europa, meent Grütters. Nergens op de wereld kunnen burgers zo vrij reizen, binnen en buiten Europa. Een luxe waar we te weinig bij stil staan, want die vrijheid creëert zoveel kansen en mogelijkheden. Daarvoor zou je mogen hopen dat we gelukszoekers blijven. De enige uitsluitbare theorie waarin ik geloof is dat als er ergens een deur dicht gaat, hoe verschrikkelijk hard die ook is, er ook altijd weer een deur open gaat.