Gek dat de aanstichter de broekriem niet hoeft aan te halen

De financiële sector is de bloedsomloop van de reële economie: ze transporteert, buffert, en verdeelt de ingrediënten die nodig zijn. Zijn taak is goede service te verlenen in het betalingsverkeer, kredieten te verschaffen voor investeringen, spaargeld van mensen op een veilige, rendabele en kostenefficiënte manier te beheren, en de stabiliteit van het gehele stelsel te garanderen. In plaats daarvan zijn onveilige beleggingsverzekeringen verkocht, is spaargeld verdampt, en is een wereldcrisis ontstaan waarvoor de burgers en bedrijven nog lang zullen betalen.

Natuurramp

Dit falen is geen natuurramp, het is het uitvloeisel van beleid dat vanaf de jaren tachtig is gevoerd door rechtse politici als Ronald Reagan en Margaret Thatcher. Alles wat marktwerking in de weg stond, moest worden weggekapt, het betalinsgverkeer geprivatiseerd, en er was niets mis met variabele beloningen die prestatiedrang zouden boven brengen.

Ook de sociaal-democratie heeft, bijvoorbeeld in Groot-Brittannië, te veel ruimte geboden aan het doorgeschoten marktdenken, en heeft daarbij haar kerntaken – het beteugelen van de markt, het vormgeven aan een duurzame maatschappelijke ordening, en het realiseren van een rechtvaardige verdeling van inkomens en bezit – veronachtzaamd.

Nu komt de wereld op de koffie. Door de vorige crisis is de Nederlandse economie ongeveer 30 miljard structureel lager uitgekomen (dat scheelt 4.000 euro per Nederlands huishouden per jaar), en de klap van de eurocrisis moet nog komen. De financiële sector zou in zeven stappen stabiel kunnen worden gemaakt;

Kapitalisatie van banken. De eisen van Basel III – de na de vorige crisis overeengekomen regulering van de banken – zijn zo soepel dat veel banken er al snel aan voldoen, en het tempo van invoeren is door de bankenlobby zeer vertraagd (2018 in plaats van 2014). Nu al heeft Zwitserland een kapitaalseis van 20 procent gesteld, Engeland 10 procent, terwijl Basel III op 7 zit. Voor een open land als Nederland, met een relatief zeer grote financiële sector ware het goed het voorbeeld van Zwitserland en Engeland te volgen. Een grens van 15 procent brengt ons midden tussen de twee genoemde landen.

Wegsmelten

Afscheiden van nuts- en zakenbank. De reële economie kan niet zonder salarisrekeningen, betaalverkeer, sparen en lenen. Daarnaast speculeren banken. Kapitaal schiet in een mum van tijd van de ene naar de andere kant van de planeet. Hierdoor kan, zonder dat er in de onderliggende reële economie iets veranderd is, opeens een beweging ontstaan waarbij grote geldbedragen wegsmelten. De kosten slaan neer op de reële economie. Winsten van dergelijke transacties zijn vanzelfsprekend volledig privaat.

In de VS was het tot de jaren negentig verboden de twee functies te combineren. Recent zijn zowel in de VS als in Groot-Brittannië voorstellen gedaan om de functies te scheiden. De parlementaire commissie-De Wit adviseerde om ook hier de functiescheiding te herstellen, maar het kabinet nam de bezwaren hiertegen van de bankensector over. Het is goed om dat besluit te herzien.

Schade

Bankenbelasting. Het is gek dat iedereen de broekriem moet aanhalen, behalve de sector die de crisis heeft veroorzaakt. Het is niet meer dan redelijk dat de sector een bijdrage levert aan de publieke middelen om structureel de schade te dekken. Deze sector, die 8 procent van het bbp voor z’n rekening neemt, betaalt overigens ook al geen btw over deze toegevoegde waarde.

Daarnaast zou er een heffing op flitskapitaal (FTT) moeten komen, zo laag dat je er bij gewone transacties geen last van hebt (tarieven tussen 0,01 en 0,1 procent), maar dat het flitsen afdempt. De EU moet het tarief voor binnen de unie bepalen; de opbrengst gaat naar de lidstaten (en wordt dus niet aangewend om gaten in de EU-begroting te dekken).

Weg met de bonus

Einde aan de bonusen. De hoge bonussen hebben twee grote nadelen: ze zijn niet eerlijk (andere mensen werken ook hard en staan op de nullijn), en ze geven verkeerde prikkels aan de top, en zijn ook een verkeerd voorbeeld voor de hele organisatie. Wie primair werkt om snel rijk te worden, verdient het niet om de verantwoordelijkheid te dragen voor een zo cruciale sector als deze.

Wettelijke verankering van toezicht op ontwikkeling financiële producten. Er zijn 7 miljoen woekerpolissen verkocht. Bonussen hebben mensen aangezet tot het ontwikkelen en verkopen van producten die niet in het belang van de klant waren. Financiële producten moeten veilig zijn, kostenefficiënt, transparant, en in het belang van de klant. De toezichthouder AFM heeft bij de Kamer gemeld geen wettelijke bevoegdheid te hebben toe te zien op de ontwikkeling van financiele producten. De Kamer heeft onlangs een PvdA-motie aangenomen om de AFM die instrumenten te geven.

Stevig eurofonds

Een stevige Europese munt. Het grootste risico is niet Griekenland zelf, maar het terugvallen van de groei in de gehele eurozone. Daarom een stevig eurofonds, en tegelijk toezicht op de begrotingen van lidstaten door een eurocommissaris die daartoe de noodzakelijke bevoegdheden krijgt overgedragen.

Alles begint met informatie. Drie maanden voordat DSB omviel – met alle schade van dien voor klanten en samenleving – was het jaarverslag goedgekeurd door Ernst & Young. Alle belanghebbenden – klanten, zakenpartnerts en de overheid (namens de belastingbetalers) – moeten verzekerd zijn van de juiste informatie. Daarom: regelmatig verplicht rouleren van huisaccountant, niet toestaan dat een firma advieswerk verricht bij een bedrijf waar ze ook de boeken controleert, en een bevoegdheid bij de minister van Financiën om de keuze voor een accountant niet te fiatteren.

Dit artikel is eerder verschenen in de Volkskrant