Geef de straat terug aan fietsers en voetgangers

Fietsen wordt in Nederland gezien als net zo vanzelfsprekend als ademhalen. De premier komt op zijn fiets naar het Binnenhof en als dat niet (meer) kan is het groot nieuws. Ook voetballer Arjen Robben komt gewoon op de fiets naar het stadion van FC Groningen. Nederland is trots op de fiets.

Maar die vanzelfsprekendheid van het fietsen was bijna verdwenen. Tot ver in de jaren zeventig was overheidsbeleid er op gericht de rol van de fiets zo ver mogelijk te beperken. Bovendien vielen er in 1974 ruim 3.000 verkeersdoden per jaar, waaronder veel (fietsende) kinderen. Om dit te keren werd op 19 oktober 1975 de Echte Nederlandse Wielrijders Bond (ENWB, de naam werd uiteindelijk Fietsersbond) opgericht, als landelijke bundeling van actiegroepen die het zat waren dat zoveel kinderen in het verkeer omkwamen en dat auto’s de straat hadden overgenomen.

Mede door onze succesvolle lokale afdelingen werd na 1975 de daling van het fietsgebruik gekeerd. De activisten van het eerste uur konden goed samenwerken met gemeenten en gezamenlijk ontwikkelden zij een internationaal toonaangevende visie op fietsen. Hierdoor kent Nederland inmiddels meer dan 37.000 kilometer vrijliggend fietspad, wat zeldzaam was in de jaren zeventig. Ook is in vele woonwijken de maximumsnelheid 30 kilometer per uur en wordt doorgaand autoverkeer geweerd.

Van alle verplaatsingen in Nederland doen we 27% op de fiets. In steden als Groningen, Utrecht en Zwolle is dat zelfs bijna 50%. Daarom geldt Nederland internationaal als fietsparadijs, waaraan buitenlanders zich vergapen. De Fietsersbond zelf heeft zich ontwikkeld van actiegroep tot gerespecteerd gesprekspartner van de overheden. We hebben veel bereikt, dankzij de onvermoeibare inzet van onze vrijwilligers. Maar toch vieren we geen groot feest. En daar is een reden voor.

Verdeling van de ruimte In 1978 brachten wij de poster Ruimtegebruik uit , die liet zien hoeveel ruimte de auto inneemt in onze steden. Eén beeld zegt meer dan 1.000 woorden: lopen, fietsen en openbaar vervoer maken veel efficiënter gebruik van de ruimte dan de auto. De poster is later in vele landen nagemaakt, juist vanwege de verbeeldingskracht.

Deze poster kan helaas nog altijd niet in het museum, want hij is nog steeds actueel. Ook in fietsparadijs Nederland nemen auto’s rijdend en stilstaand nog steeds heel veel openbare ruimte in die niet in verhouding staat tot hun belang voor onze mobiliteit. De fietspaden in onze steden zijn vaak overvol en veel te smal. Met name ouderen en kinderen vinden het op straat steeds vaker te druk om te fietsen.

Een andere verdeling van de ruimte in onze straten is hard nodig om voetgangers en fietsers echt prioriteit te geven. Door de coronacrisis wordt die urgentie alleen maar groter: het ov verliest terrein. Dat terrein kan beter worden ingenomen door gezond en milieuvriendelijk fietsen en lopen dan door de ruimte slurpende auto met zijn stilzittende bestuurder.

Onze actie ‘Geef de straat terug’ is inmiddels door bewoners in ruim 4.200 straten ondertekend. Vijfenveertig jaar na de oprichting van de Fietsersbond is onze boodschap misschien wel actueler dan ooit: Geef de straat terug aan fietsers en voetgangers en geef de Fietsersbond alle reden om over vijf jaar ons vijftigjarig bestaan wél groots te vieren.