Geef burgers meer invloed op de politiek

Hoeveel wake-up calls heeft het politieke midden nog nodig? Eerst Pim Fortuyn, daarna Geert Wilders en nu Thierry Baudet. Steeds weer vergelijkbare onthutste reacties. Oud-politici als Jacques Wallage, Jan Terlouw en Eelco Brinkman leggen ondertussen de vingers op de zere plekken van het Haagse systeem. Zij wijzen op de verstikkende coalitiediscipline en de Haagse in-zichzelf-gekeerdheid.

Mensen als Paul Scheffer, Kim Putters en René Cuperus bieden de onderliggende maatschappelijke analyse op een presenteerblaadje. Zelfs de officiële staatscommissie van Johan Remkes wijst (weliswaar heel voorzichtig) in de goede richting. Maar toch: het lijkt aan dovemansoren gericht. Er verandert niets. We zijn getuige van de onmacht van een politiek stelsel dat zichzelf in stand probeert te houden, maar onder onze ogen aan het afbrokkelen is.

Het traditionele politieke midden is bij de recente provinciale verkiezingen de zoveelste slag toegebracht. PvdA, D66 en CDA hebben hun electorale tikken inmiddels meerdere malen ontvangen en voor de VVD lijkt het een kwestie van tijd, met het vertrek van hun politiek leider in zicht.

De politieke flanken varen er wel bij. Baudet en Klaver vieren hun feestjes na (weer) een nieuwe verkiezingsoverwinning. Ze koesteren hun gelijk. Maar ze moeten zich niet verkijken: ook hun kiezers zijn vluchtig en hoppen verder als blijkt dat niet geleverd wordt. En dat ‘leveren’ gebeurt in ons land niet vanaf de flanken. Dat gebeurt ‘ergens in het midden’. Juist dit midden is uitgehold, in zichzelf gekeerd en onmachtig tot innovatie en vernieuwing. Terwijl daar toch echt de sleutel ligt.

Laten we enkele alledaagse voorbeelden langsgaan:

Bijna niemand in ons land is voorstander van torenhoge bonussen onder bankiers en in het bedrijfsleven: en toch gebeurt het. Bijna niemand begrijpt waarom het BTW-tarief van 6 naar 9 procent omhoog moest en toch gebeurt het. Bijna niemand begrijpt het nut van marktwerking in de zorg: en toch houdt het stand. Bijna niemand misgunt leraren, verpleegkundigen en agenten een beter salaris en minder knellende regelgeving, en toch moeten zij daarvoor de straat op. Bijna niemand begrijpt waarom de schaal van onderwijs- en zorginstellingen steeds groter moet; en toch gebeurt het.

Bijna iedereen heeft ervaring met de haast ondoordringbare bureaucratie van onze dienstverlenende instituties en toch blijft het in stand. Bijna iedereen vindt dat de Groningers gecompenseerd moeten worden voor de opgelopen schade door de gaswinning en toch gebeurt het niet. Bijna iedereen die zelf een plan of een goed idee heeft, of met andere inwoners samen een initiatief neemt, ervaart eerder tegenwerking in plaats van ondersteuning.

En zo kunnen we doorgaan. Onze instituties haperen en het politieke midden heeft geen idee hoe daarop in te grijpen. De clou is: dat kan niet langer op de oude ‘top-down’ manier. Meer regels voldoen niet. Bottom-up is het echte antwoord. Maar daar heeft het traditionele politieke midden geen kaas van gegeten!

Precies daar ligt de innovatie die het politieke midden nodig heeft, maar die zij schromelijk laat liggen. Vertrouw uw inwoners. Geef ruimte aan hun ideeën, inbreng en zeggenschap. Vertrouw de agent, de leraar en de verpleegkundige. Omarm burgerinitiatief en de MKB-bedrijvigheid. Benut de kennis en kunde in de samenleving. Verander je blik van top-down naar bottom-up. Bedrijven weten het; de lokale democratie ontdekt het. In iedere gemeente speelt het: geef inwoners zeggenschap. Alleen dit kan ervoor zorgen dat het politieke midden herleeft. In nieuwe vormen weliswaar: in vormen die passen bij deze tijd.

Onze inwoners willen gehoord en gezien worden. Zij willen meer invloed op de kleine en grote vragen. Zij willen niet langer beslissingen over hun hoofden heen. Een eeuw lang emancipatie en onderwijs, die uitgemond zijn in de doorbraak van de informatiesamenleving, vragen erom.

Haagse politici: kijk in de spiegel en hervorm uzelf. Voordat het ‘ondanks uzelf’ gebeurt. Deze hervorming is de kerntaak voor de huidige en aankomende politieke generatie en harde noodzaak voor de vitaliteit van het vernieuwde politieke midden.