Gebruik het Nationaal Onderwijs Programma voor de herinrichting van het onderwijs

In grote paniek is het Nationaal Onderwijs Programma opgetuigd. Nederland kampte met de grootste leerachterstanden ooit door de coronapandemie. De kinderen van deze generatie zouden nooit meer kunnen aansluiten op de toekomstige arbeidsmarkt, de wereldeconomie, enzovoort. Deze kinderen hebben een levenslange achterstand. Er kwam een menukaart met bewezen aanpakken en de scholen moesten als de sodemieter hun analyses en plannen maken om in aanmerking te komen voor het programma en het geld wat hiermee gemoeid is. Vorige week kwam het bericht dat het eigenlijk best meevalt met de resultaten van onze kinderen. De Cito-eindtoets was maar een klein beetje gezakt ten opzichte van vorig jaar (maar bijvoorbeeld niet ten opzichte van een paar jaar ervoor) en op de reguliere Cito-toetsen is zelfs ‘groei’ geconstateerd op een aantal vakgebieden. Ssst! Niet te hard uitspreken, zo direct krijgen we de toegezegde 7 miljard niet.

Vaak schrijf ik in mijn columns over onderwijs, over vertrouwen in de beroepsgroep, in onze kinderen en over dat het in de meeste gevallen wel goed komt met onze kinderen. Vaak heb ik ook al geschreven over leerachterstanden (zie ook mijn stuk in Trouw van april 2020, toen al…). Over met name het woord “dan”. Het woord stoorde en stoort mij behoorlijk. Het straalt negativiteit uit en roept direct een vergelijkingsbeeld op. Achterstand ten opzichte van wat? Al veel vaker heb ik geschreven dat je uit moet gaan van de leerling die zich in zijn of haar tempo de leerstof eigen maakt. Daar kan het onderwijssysteem zich op inrichten als het aan mij ligt. En gelukkig doen al heel veel scholen dit.

Al ver voordat de coronapandemie uitbrak wisten we dat er binnen ons onderwijs leerlingen zijn die een groot risico lopen om uit te vallen binnen het onderwijs. Ze waren al in beeld maar er was onvoldoende grip op deze kinderen en hun vaak ingewikkelde leefsituaties. Dit leverde toen al risico’s op ten aanzien van het leren en het sociaal emotioneel welbevinden van deze kinderen. Dat werkt de kansenongelijkheid in de hand en zo houden we een wereld in stand die we niet willen, toch?

Uit onderzoek komt naar voren dat het niet goed gelukt is om met name deze ‘risicokinderen’ tijdens de lockdownperiodes en het thuisonderwijs verder te brengen in hun leren en in hun welzijn. Met name het welzijn baart mij daarin zorgen. Er is al veel geschreven over een stijging van bijvoorbeeld emotionele verwaarlozing en kindermishandeling tijdens de lockdownperiodes. Vorige week werd hier nog een keihard rapport van de KidsRights Index (kinderrechtenrapport) over gepubliceerd. Hierin staat dat de jeugd geen enkele prioriteit heeft gekregen in het Nederlandse coronabeleid. Bam! Dat zijn geen misselijke teksten en deze gelden niet alleen voor onze risicoleerlingen maar voor alle kinderen. Dat zijn met recht littekens voor het leven.

Wat mij betreft ligt de focus van het Nationaal Onderwijs Programma op herinrichting van het onderwijs. Onderwijs waarin ieder kind op een voor hem of haar afgestemd programma, stappen kan maken in het leerproces. Niet met de focus op toetsen, menukaarten, enzovoort, maar met de focus op duurzame groei en ontwikkeling van kinderen vanuit breed perspectief. Er zijn al initiatieven over bijvoorbeeld een bredere brugklas met uitgesteld schooladvies. Daarnaast liggen de succesverhalen voor het oprapen. In Finland staat het onderwijs al jaren in kwaliteit aan de top. Op het vlak van cognitief leren en dat van het sociaal emotioneel welbevinden. Leerkracht zijn is daar een beroep met aanzien en een goed salaris. Er is weinig bemoeienis van bovenaf (behalve een Nationaal kerncurriculum) en de autonomie van scholen is groot. Laat het geld van dit Nationaal Onderwijs Programma een eerste, structurele aanzet zijn om het onderwijs daadwerkelijk weer het verschil te laten maken. Ten aanzien van de ontwikkeling van alle leerlingen, leraren en scholen waarin kansengelijkheid niets nieuws is en samenwerking leidend.