Gayprides: Een reden om trots te zijn

Komend weekend zijn de grachten van Amsterdam weer het toneel van de uitbundige, bonte feeststoet van de Canal Parade. Alle notabelen geven acte de presence, tot en met ministers aan toe. Grote bedrijven concurreren om een plekje en ook politieke partijen mogen niet ontbreken. Het evenement, dat honderdduizenden bezoekers trekt, is een belangrijk onderdeel van het imago van Amsterdam als open, tolerante, veelkleurige stad, waar iedereen een plekje vindt en zichzelf kan zijn.

Naast dit gigantische spektakel was de Baltic Pride 2013 in Vilnius nietig. Een pride die bij toerbeurt in een van de drie Baltische staten wordt gehouden: Litouwen, Estland en Letland. Een bescheiden demonstratie voor gelijke rechten voor LHBTI mensen (lesbi, homo, biseksueel, transseksueel en interseksueel). Rond de zeshonderd man, liep circa een kilometer door de hoofdstraat van Vilnius, met ballonnen, fluitjes en spandoeken. Maar de betekenis van deze korte, bescheiden mars, is enorm voor de grondrechten in Litouwen en in Europa.

De burgemeester van Vilnius had met alle middelen geprobeerd om de Pride te verbieden. En toen dat niet lukte, te verbannen naar een parkeerterrein ver buiten de stad, buiten het zicht van de inwoners en de media. De vorige keer was ik er ook bij en liep met dappere demonstranten een rondje op een verlaten terrein, terwijl een paar honderd meter verder woedende, schuimbekkende homohaters door dranghekken en massaal uitgerukte ME maar ternauwernood in bedwang konden worden gehouden.

Dit keer werden de pogingen van de burgemeester door de rechter getorpedeerd. De rechter stelde klip en klaar: ook in Litouwen gelden de grondrechten onverkort en hebben alle burgers dezelfde rechten. Er wordt niet getornd aan het beginsel van gelijkheid, en de vrijheid van meningsuiting, inclusief vreedzaam demonstreren, is er voor iedereen. Een overwinning, voor de organisatie, deelnemers maar vooral voor het land. Ieder mens, ieder individu heeft het recht zichzelf te zijn. Diversiteit geeft de maatschappij kleur en karakter.

En zo trok de Baltic Pride 2013 door de hoofdstraat van Vilnius, gadegeslagen door talloze toeschouwers. Sommigen maakten hun afkeuring kenbaar met neerwaarts duimgebaar, anderen zwaaiden en applaudisseerden. Maar een groot deel van het publiek keek vooral nieuwsgierig en een beetje verbouwereerd: deze gewone mensen met hun ballonnetjes leken in het geheel niet op de kindertjes verslindende monsters met groene tentakels die homofobe politici en kerkleiders hadden beschreven.

Een handjevol potige hooligans probeerde nog oproer te ontketenen door te gooien met eieren, maar die werden subiet door de politie afgevoerd. De politie deed haar werk goed en de-escaleerde vooral. Zo bleef de stemming ontspannen en vrolijk. Enkele anti-homo demonstranten stonden vreedzaam tussen de Pride deelnemers, hielden hun spandoeken omhoog en af en toe ontspon zich zelfs een dialoog. Een lesbisch paar op leeftijd ontroerde met hun blijdschap over hun allereerste deelname aan een Pride, en wel midden in de stad!

In Nederland wordt nogal eens – enigszins zelfgenoegzaam – gemeend dat heel Midden- en Oost-Europa homofoob is. Maar geen enkel land is volledig en onveranderlijk homofoob (of homovriendelijk). Normen en opvattingen evolueren en meerderheden veranderen. In steden waar de gay pride een aantal jaren geleden nog leidde tot hevig geweld, vindt de pride nu jaarlijks plaats zonder noemenswaardige problemen. Dan wellicht nog niet uit een diep gevoeld gelijkheidsideaal, als wel om niet slecht af te steken bij andere Europese steden. Naast de negatieve ontwikkelingen, bijvoorbeeld in Hongarije, zijn er veel voorbeelden waar het met de homorechten in Europa in de goede richting gaat.

Het Europees Parlement maakt zich sinds jaar en dag sterk voor homorechten. Sinds 2005 zijn Europarlementariërs systematisch aanwezig bij “problematische” prides om solidariteit te betuigen en om te benadrukken dat Europa een waardengemeenschap is, en dat homohaat in strijd is met Europese verdragen, wetten en het Handvest van de Grondrechten van de EU.

Litouwen heeft sinds 1 juli het voorzitterschap van de Europese Unie. Een verbod op de Baltic Pride, of rellen met homofobe hooligans, hadden Litouwen lelijk in zijn hemd kunnen zetten. Maar nu werd de Baltic Pride 2013 juist wat het moet zijn: een reden om trots te zijn, trots dat diversiteit en tolerantie ook in Vilnius beetje bij beetje de straat veroveren. Laten we bij de bruisende Canal Parade aanstaande zaterdag niet vergeten dat ook in Nederland een lange en moeizame weg werd afgelegd, en dat we nog een stuk te gaan hebben. Maar we lopen in de goede richting.