Gans de lockdown staat op tilt als je het met je machtige arm maar wilt

Steeds meer ondernemers in de gesloten sectoren zijn ten einde raad. De financiële ondersteuning vanuit de overheid is niet adequaat. Hun voorlieden beweren dat ze een verlenging van de lockdown niet aan kunnen. Je hoort steeds meer verhalen over middenstanders die – waar dat kan –  illegaal aan het werk gaan: kappers kun je tegenwoordig aan huis bestellen net als de cocaïnekoerier. Het is zwaar verboden maar het gebeurt toch. Er is maar één reden om hierover de linkerwenkbrauw op te trekken: de kapper kan in tegenstelling tot andere bezoekers de anderhalve meter afstand niet handhaven. Maar ja, wie let daar op in dit tijdsgewricht, nu Nederlanders die daar de kans voor krijgen, massaal over de grens halen wat in hun eigen land verboden is? Daar zit de economie namelijk niet op slot omdat er vanaf het begin op grote schaal geboosterd is. Hier zitten we nog maar op een derde vanwege de trage start en de jammerlijk intern tegenstrijdige communicatie die bij het publiek wantrouwen oproept.

U merkt, deze regels hebben een wat opstandig karakter. Ondernemers betalen heel letterlijk het gelag voor een overheid die altijd te laat en verkeerd heeft gereageerd. Nu zijn de reserves op, is het huis met een nieuwe hypotheek belast en de auto verkocht. Goede raad is duur.

Vanaf nu wordt de tekst nog opstandiger. Goede raad is helemaal niet duur. Als je in je existentie wordt bedreigd, is het antwoord zesvoudig maar toch overzichtelijk: een duidelijk pakket van eisen, eenheid, actie, Ausdauer, solidariteit en moed. Dat kunnen ondernemers in lockdown leren van een sector die de meesten van hen altijd geminacht hebben: de georganiseerde arbeidersklasse. Die putte ooit kracht uit de slogan: “Gansch het raderwerk staat stil als Uw machtige arm het wil”.

Het werkt als volgt: de besturen van de brancheorganisaties komen van het weekend bijeen en worden het eens over een steunpakket dat werkelijk soelaas biedt aan de achterban. Je mag van een burger veel offers vragen maar niet dat hij zich failliet laat verklaren. Bovendien: als scholen open kunnen, kunnen winkels dat ook. Het glasheldere eisenpakket wordt tijdens een persconferentie openbaar gemaakt. Er is een livestream als geen omroep dit gebeuren rechtstreeks wil uitzenden. Het publiek maakt kennis met de gezichten van de actieleiders. Die laten zich na deze persconferentie uitgebreid interviewen. Ze verschijnen in alle talkshows. Ze nemen de social media in hun greep. Ze moeten proberen binnen een paar dagen net zo’n bekend gezicht te worden als pakweg Osterhaus of Bonten.

Rutte dient op zijn persconferentie van 14 februari het eisenpakket in te willigen. Zo niet, dan wordt de lockdown met ingang van zaterdag 15 januari genegeerd. Alle van overheidswege gesloten bedrijven gaan open. Ze bepalen zelf hun sluitingstijden. De bevolking wordt opgeroepen ze massaal hun klandizie te gunnen. Om goede sier te maken handhaven winkeliers de mondkapjesplicht en de anderhalve meter. Boa’s en politie worden genegeerd, lasten onder dwangsom door ijverige burgemeesters verscheurd. Een Spaanse praktijk uit de tijd van de eerste financiële crisis is behulpzaam. Als de overheid probeert een enkele winkel aan te pakken, stroomt die onmiddellijk vol met actievoerders die boa’s en politieagenten omringen en blijven omringen. Massaal filmen en alles op de sociale media zetten.

De deuren gaan pas dicht als de regering de gerechtvaardigde eisen heeft ingewilligd. Natuurlijk kunnen Rutte en zijn nieuwe team de poot stijf houden en wachten tot een ongekende uitbraak van omikron ervoor zorgt dat de hele maatschappij toch tot stilstand komt. En wie hebben het dan gedaan? Aan de andere kant kun je dan als ondernemer met je hoofdpijn en je totale vermoeidheid – nieuwe symptomen van de ziekte – denken: “Eerlijk zullen we alles delen. Ook de ineenstorting”.

Het nieuwe bewind in Den Haag mag zich gelukkig prijzen dat eenheid en solidariteit onder kleine ondernemers onbekende fenomenen zijn. De meesten zoeken naar particuliere oplossingen zoeken en niet naar collectieve. Ook zijn het over het algemeen geen va banque spelers. Rutte IV zal nooit een gesloten front tegenover zich vinden dat bereid is de regels zo massaal te negeren dat handhaven geen doen meer is.

Toch zal de regering maatregelen moeten nemen om te voorkomen dat burgers door hun maatregelen financieel kapot gemaakt worden. Dat is een kwestie van eerlijkheid en vooruitzien. Nu de hand op de knip houden en zwijgen over de diepe zakken van 2020 is een vorm van verkeerde zuinigheid waar je later de prijs dubbel en dwars voor betaalt. Er moeten ook geen foute grappen gemaakt worden zoals die met de vermogensbelasting, onlangs door het Financieel Dagblad onthuld. Een miljoen burgers krijgen het teveel betaalde toch niet terug omdat er in 2016 een regeltje rond het maken van bezwaar is veranderd. Sliep uit!

Ja, dat geld zal moeten komen uit de zakken van de belastingbetalers, rechtstreeks of door het afbetalen van overheidsleningen. Misschien kan men overwegen om in navolging van oorlogswinstbelasting een coronaheffing in te voeren op overwinsten. Die bereken je door de opbrengsten van de afgelopen vijf jaar te vergelijken met die van 2020, 2021 en 2022. Is er in die jaren sprake van een door niets anders dan coronavoordelen te verklaren piek, zoals bij de supermarkten, dan komt de fiscus langs. Minister Treub voerde in de Eerste Wereldoorlog een maximaal tarief in van 30%. Dat kan nu wel wat hoger.

Bijlenen is ook een goed idee als de terugbetaling maar een zeer lange looptijd heeft, bijvoorbeeld een eeuw of zo. Inderdaad: dan betalen de volgende generaties mee. Ze hebben daarvoor immers de koopkracht en het welvaartsniveau omdat wij de boel  niet hebben laten instorten. Helemaal niet gek. Gebeurt met de kosten van oorlogen ook.

En als de regering dat niet doet? Dat zal dan leiden tot een verdere groei van het publieke wantrouwen. Dan trekken steeds meer mensen hun eigen plan. Ze dagen niet meer op bij de prikstraat omdat ze niet aan de gang willen blijven en hun vertrouwen in elke belofte van bovenaf kwijt zijn. Ze verliezen elke belastingmoraal uit het oog omdat de overheid ook rotgeintjes uithaalt en bovendien een belastingparadijs heeft ingericht. Ze denken: nu het hier toch een narcostaat is, kunnen wij ook wel een graantje meepikken. Waarom zou ik alleen voor mijn coke betalen ? Een beetje dat.

Iets niet helemaal anders : U krijgt van mij een leesadvies nu de boel toch op slot blijft: Snow Crash door Neal Stephenson. Deze profetische toekomstroman is al uit 1991 en je merkt  overeenkomsten met ons eigen heden. Teveel van de Stephensons toekomst staat al in de steigers. Een sleutelzin vind je al op de eerste pagina: “People do whatever the fuck they feel like doing, you got a problem with that? Because they have a right to. And because they have guns and no one can fucking stop them.”

Lees het eerste hoofdstuk. Nú.

Voor het overige ben ik van mening dat het toeslagenschandaal niet uit de publieke aandacht mag verdwijnen en de affaire rond het Groninger aardgas evenmin.