Fossiele subsidies maken ons ziek

Door Martine Doppen (Reclame Fossielvrij), Emma Goslin (student geneeskunde), Keera Jones (Groene Zorg Alliantie) 

Op zaterdag 11 maart blokkeerden demonstranten van Extinction Rebellion opnieuw de A12 om een einde te maken aan de 17,5 miljard euro die onze overheid ieder jaar investeert in de fossiele industrie. Onder hen ook artsen, apothekers en verpleegkundigen. Fossiele brandstoffen maken immers niet alleen onze planeet iedere dag zieker, ze zijn ook de grootste veroorzaker van luchtvervuiling. Ze dragen aanzienlijk bij aan de grootste bedreiging voor de menselijke gezondheid van deze eeuw: klimaatverandering. Als gezondheidsprofessionals maken wij hier ernstig zorgen over. En de rekening? Die betalen jullie: burgers.

Belofte maakt schuld

10 jaar geleden beloofde de Nederlandse regering om uiterlijk in 2020 fossiele subsidies te stoppen. Rond diezelfde tijd liet een rapport van de Health and Environment Alliance zien dat iedere euro die we in landen binnen de G20 en de EU investeren in directe fossiele subsidies, we zes keer terugzien in gezondheidskosten.

Het nieuwe meeroken
Als we het hebben over de impact van fossiele brandstoffen, denken we vaak aan de schadelijke effecten van klimaatontwrichting. Dit schaadt de gezondheid via directe doden en ziekte door extreem weer, voedsel- en watertekorten en meer infectieziekten. Daarnaast zijn fossiele brandstoffen de grootste veroorzaker van luchtvervuiling, wat onder andere onze longen, ons hart en ons brein ziek maakt. Luchtvervuiling en andere vormen van vervuiling zijn wereldwijd een van de meest voorkomende doodsoorzaken. In totaal sterven jaarlijks 9 miljoen mensen overall door vervuiling, waaronder 7 miljoen door luchtvervuiling. In Nederland is de lucht zo vervuild dat je kan zeggen dat we, door slechts de buitenlucht in te ademen, gemiddeld 5 sigaretten meeroken per dag. Ook kinderen.

Belastingvoordelen

Zowel fossiele subsidies als gezondheidskosten worden betaald uit belastinggeld, oftewel door ons. Hier bovenop komen nog de belastingkortingen die fossiele bedrijven krijgen. Voor de kop koffie of thee die jij vanochtend dronk, wordt nog meer winstbelasting betaald dan bijvoorbeeld Shell de afgelopen jaren deed. Verschillende berekeningen laten zien dat er in totaal via subsidies en belastingkortingen ieder jaar zo’n 17,5 miljard euro van ons belastinggeld naar de fossiele industrie vloeit.

De onzichtbare moordenaar
Luchtvervuiling is een “onzichtbare moordenaar”, die in Nederland vaak alleen met bepaalde weersomstandigheden zichtbaarder wordt. De zogenaamde smog die in grote steden in China of India een dagelijkse realiteit is, wordt in Nederland vooral zichtbaar met helder, warm weer en weinig wind. En in de winter van 2021 was rondom Tata Steel, de grootste vervuiler van Nederland, een zwarte sneeuw te zien. Ondanks dat het vaak onzichtbaar is, ademen medewerkers en omwonenden iedere dag schadelijke lucht in.

Het probleem reikt bovendien zelfs over landsgrenzen. In Nederland hebben we te maken met luchtvervuiling die overwaait van de kolenmijnen van RWE in Duitsland, die gemiddeld 200 kilometer verderop nog in te ademen is. Hoe kan het dat deze bedrijven onze lucht mogen vervuilen zonder dat dit consequenties voor ze heeft? Dat zijn politieke keuzes. Zoals het blijven subsidiëren van deze sector en het toelaten van greenwashing reclame door de fossiele industrie, die vervuilende bedrijven onterecht een schoon en groen imago aanmeten.

Recht op lucht
Onze regering bepaalt via belastinggeld dus eigenlijk wie er recht heeft op onze lucht, en wie er ongezonde lucht inademt. De gezondheidsimpact is immers niet gelijk verdeeld. In wijken waar meer mensen van kleur wonen en meer mensen wonen die in armoede leven, is de lucht vele malen ongezonder. Hiernaast leven in Nederland ongeveer 1,2 miljoen mensen met een longziekte, zoals astma of COPD. Het RIVM schat de totale gezondheidsschade door luchtvervuiling in Nederland tussen de 6,2 miljard en 13,5 miljard euro per jaar, en de rekening hiervoor ligt niet bij de vervuiler. Wij als samenleving betalen dubbel en dwars voor fossiele subsidies: met ons belastinggeld én met onze gezondheid. Naast ons geld, geeft onze regering dat wat ons in leven houdt gratis aan de fossiele industrie: de lucht die we inademen.

De regering zegt vooral in te zetten op het uitfaseren van fossiele subsidies in Europees verband om zo meer impact te kunnen maken. Maar ondanks een decennium aan beloftes komt dit nauwelijks van de grond. Als gezondheidsprofessionals roepen wij de regering op om nu leiderschap te tonen en een voorloper te zijn in Europa in het stoppen van fossiele subsidies en het starten met het eerlijke belasten van grote vervuilers. Want dat redt levens.