Filip I van België: een koningschap met een 'rouwrandje'

Het was een mooi feestje. De zon scheen en er viel geen onvertogen woord. De nieuw beëdigde koning was ‘zelfzeker en trots’, zo meldde de Franstalige krant La Libre Belgique vanmorgen ‘fier’. Er kwamen zelfs twee keer zoveel mensen naar Brussel dan andere jaren op 21 juli, de nationale feestdag.

De nieuwe koning (afhankelijk van de postcode heet hij Filip of Philippe) was zelfs zo opgetogen, dat hij ‘onverwachts’ met zijn geliefde Mathilde nog eens voor een paar dankwoorden op het balkon van het koninklijk paleis verscheen. Zoveel enthousiasme hadden de Saksen-Coburgs lang niet mogen ervaren. Want in tegenstelling tot onze ‘Oranjes’ is de Belgische koninklijke familie import. Toen België – met steun van de machtige landen Frankrijk en Engeland – voor onafhankelijkheid koos was een koning een eerste behoefte. Zeker in de eerste helft van de negentiende eeuw telde je internationaal niet mee als er geen koning troonde.

Niet ‘geworteld’ In 1831 werd dat staatshoofd – weer met de zegen van de Grote Mogendheden – gevonden in de persoon van de oorspronkelijk Duitse prins Leopold van Saksen-Coburg-Saalfeld. Hij lag goed in de markt: hij was de oom van de Britse koningin Victoria en schoonzoon van de Franse koning Lodewijk Filip. Daar kon je op het internationale toneel wel mee voor de dag komen.

Maar doordat het koningshuis niet ‘geworteld’ was in het zelf natuurlijk ook zeer kunstmatige België heeft de bevolking altijd een haat-liefde verhouding met het koningshuis gehad. De grootste crisis was er rond de opa van koning Filip, Leopold III. Vooral diens welwillende houding tegenover de Duitse bezetter tijdens de Tweede Wereldoorlog bracht België op de rand van een burgeroorlog. Leopold III trad gedwongen door de omstandigheden af.

Een dergelijk scenario ligt zeker niet in het verschiet voor de nieuw aangetreden koning Filip. Ook al worden hem geen al te grote koninklijke gaven toegedicht. Opgegroeid binnen de muren van het koninklijke paleis in Laken heeft hij de levenswijsheid van een kamerplant. Hij groeide vooral in de hoogte, zeker niet in de breedte.

‘Vive la Republique’ Toch is hem een eerste aanvaring met opstandig België bespaard gebleven. Zijn beide voorgangers, zijn oom koning Boudewijn en zijn vader koning Albert II, moesten toezien hoe tijdens hun eedaflegging ‘Vive La Republique’ klonk vanuit de vergaderzaal van het parlement.

Bij Boudewijn kwam de kreet uit de mond van Julien Lahaut, leider van de communisten in die tijd. Hij zou een paar dagen later, staande in de deuropening van zijn huis bij Luik, met een paar revolverschoten worden geliquideerd. De ware opdrachtgever is hiervan nog steeds onbekend.

Bij Albert ging het om de anarchist Jean-Pierre van Rossem, die naamgever was van de partij voor Radicale Omvormers en Sociale Strijders voor een Eerlijke Maatschappij. Hij werd weliswaar verkozen, maar haalde het nooit tot een zitting van het parlement. Voor zijn beëdiging moest hij zich bij justitie melden voor grootscheepse fraude.

Bart de Wever Van dit soort ‘lastposten’ had Filip geen last. Maar bij zijn eedaflegging zat natuurlijk wel een gevaarlijke adder onder het gras, namelijk de niet-aanwezige Bart de Wever. Hij is niet alleen burgemeester van Antwerpen, maar bovenal politiek leider van de NVA, de Vlaamse nationalisten. Hij is fel voorstander van een verdere verzelfstandiging van Vlaanderen. En daarin is geen rol is weggelegd voor een koning. Om die reden gaf hij – en veel van zijn partijgenoten – geen acte de présence bij de eedaflegging.

Maar de afwezige Bart de Wever is voor de nieuwbakken koning Filip wel terdege een factor om rekening mee te houden. Hij is de populairste politicus van Vlaanderen en zijn partij zal zo goed als zeker de grootste worden bij de nationale verkiezingen van volgend jaar. In die rol zal hij dan zeker aanspraak kunnen maken op het premierschap van België.

Hij ontkent dat hij daar op uit is, maar ook als leider van de grootste politieke macht in Vlaanderen is hij straks dominant bij de volgende kabinetsformatie. Om meer zelfstandigheid voor Vlaanderen af te dwingen, om België geleidelijk aan verder klaar te stomen voor een definitieve opsplitsing.

Koning Filip zal dan al zijn talenten bij elkaar moeten schrapen om die regeringsvorming tot een goed einde te brengen. De toekomst van België ligt dan niet alleen op tafel, ook zijn prille koningschap zal dan mogelijk zijn eerste ‘doodsstrijd’ moeten voeren. In die zin was het gisteren eigenlijk al ‘een feest met een rouwrandje’.

Volg Paul Sneijder ook op Twitter