Fantoomgroei 2: scheefgroei in de wereld

Met de serie Scheefgroei in de polder schijnt Jeroen Pauw een licht op het steeds verder uit de pas lopen van economische groei en wat mensen er daadwerkelijk van merken in hun portemonnee. De tweedelige serie bouwt voort op het boek Fantoomgroei: Waarom we steeds harder werken voor steeds minder van Sander Heijne en Hendrik Noten. De strekking van de titel drong zelfs door tot de Tweede Kamer, tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen van vorig jaar. Wat onderbelicht blijft: de scheefgroei in de polder hangt nauw samen met de groeiende ongelijkheid wereldwijd. Daarop ingaan is een uitdaging: ‘de polder’ komt dichtbij en ‘de wereld’ lijkt ver weg. Wij dagen Heijne en Noten uit: het is tijd voor Fantoomgroei 2: Scheefgroei in de wereld.

Grotere verschillen tussen arm en rijk, tussen arbeiders en aandeelhouders zijn een wereldwijd fenomeen. Ook het uithollen van de publieke sector is een mondiale trend: gezondheidszorg, onderwijs en andere diensten die de overheid traditioneel verzorgt, leggen het overal af tegen privatisering en de belangen van grote bedrijven. Daarmee worden die diensten vaak onbereikbaar voor de mensen met minder, want het is veel duurder.

Aandeelhouders winnen, arbeiders verliezen Multinationals slokken kleine bedrijven op, drukken ze uit de markt of spelen ze uit elkaar: op zoek naar de laagste prijs. (Gedwongen) ZZP’ers, uitzendkrachten en flexwerkers worden in deze ‘margeoorlog’ meegezogen. Een ontluisterend feitje: tussen maart 2020 en maart 2021 hebben miljardairs ruim 5.000 miljard dollar extra rijkdom vergaard , terwijl het wereldwijd aantal gewerkte uren in 2020 met 250 miljoen fte is geslonken. Tijdens de pandemie werden de rijksten rijker en verloren veel werkenden hun werk. Aandeelhouders hebben de wind mee, arbeiders worden omver geblazen. Kapitaal wint het van arbeid.

Ongelijkheid wereldwijd Logisch gevolg is ook dat de ongelijkheid tussen landen groeit. Het kapitaal zit nu eenmaal vooral in rijke landen, waar lage inkomenslanden voornamelijk arbeid en grondstoffen leveren. Oftewel, het Zweedse H&M verkoopt hier kleding die in Bangladesh wordt gemaakt. De lonen in de kledingfabriek zijn onfatsoenlijk laag en van een sociaal vangnet is geen sprake. Dit werd pijnlijk duidelijk tijdens de crisis, gezondheidszorg is nauwelijks beschikbaar en die vaccinatie komt pas wanneer de rijke landen zijn geweest. En zoals het met een flexcontract hier niet lukt om een hypotheek te krijgen, kan een land als Bangladesh alleen lenen tegen heel ongunstige tarieven. Arbeiders verliezen het over de hele wereld van kapitaal, maar in lage inkomenslanden zijn ze nog harder de dupe. Hun werk valt daar voor het overgrote deel buiten formele regelingen of afspraken. Informeel werkenden kunnen geen aanspraak maken op sociale voorzieningen, in Afrika geldt dit voor ruim 85% !

Investeer ons eerlijk de crisis uit Wij roepen de Wereldbank en het IMF op om overheden wereldwijd te helpen om sterker uit deze crisis te komen en te investeren in de publieke sector, goed onderwijs en bereikbare gezondheidszorg. Wat zij niet moeten doen: lagelonenlanden verder in de schulden storten of privatisering en bezuiniging afdwingen. We roepen overheden op om op een eerlijke manier belasting te heffen: de diepste zakken betalen het meest. In Nederland zijn werkenden geleidelijk meer belasting gaan betalen en bedrijven minder. Multinationals betalen nauwelijks belasting en zeker niet in de lagelonenlanden waar ze hun arbeid laten verrichten of hun grondstoffen inslaan. Oxfam berekende vorig jaar dat Oeganda waarschijnlijk 287 miljoen dollar zou mislopen bij een project met Franse energiegigant TOTAL, dankzij een belastingverdrag met Nederland.

Samen staan we sterk En tenslotte, we roepen werkenden wereldwijd op om zich te organiseren. Om samen te knokken tegen de doorgeslagen flex en vóór banen met zekerheid. Samen staan we sterk! Vakbonden zijn internationaal actief en nemen het op alle niveaus voor werkenden op. Naast de genoemde hervormingen pleiten wij voor een wereldwijd sociaal zekerheidsfonds en voor eerlijke handels- en investeringsverdragen. Het welzijn van werkende mensen staat centraal: zij moeten delen in de winst. Maar we hebben meer slagkracht nodig – meer leden. Wij snappen ook: je nek uitsteken als je zo op straat kunt staan, vraagt om lef.

Fantoomgroei en Scheefgroei in de polder zijn een fantastische wake-up call voor Nederland. Nu is het tijd voor een internationaal vervolg. Roei de scheefgroei bij de internationale wortels uit.