Excuses voor de slavernij kunnen het best worden aangeboden op Curaçao

Nu zullen zeker bijgoochems naar voren komen die met de vinger wijzen naar Ghana en het Ottomaanse Rijk. Die deden toch ook aan slavenhandel. Hoe staat het met hún excuses?

Armand Zunder van de Nationale Reparatie Commissie Suriname vindt dat koning Willem Alexander en premier Rutte naar Paramaribo moeten komen om dáár de excuses van Nederland aan te bieden voor onze rol in het slavernijverleden. In eerste instantie denk je 'daar zit wat in', maar ze zouden net zo goed naar Jakarta af kunnen reizen. Steeds duidelijker wordt dat de rol van Nederland in de Aziatische slavernij minstens zo groot was als die in het Caribisch gebied. Ook bleef die daar niet tot Suriname beperkt. Cuffy, de nationale held van het buurland Guyana leidde in 1763 met veel talent en politiek inzicht een slavenopstand in Berbice, eigendom van de in Amsterdam gevestigde Sociëteit van Berbice.  

Op de Deense Antillen (tegenwoordig de Amerikaanse Maagdeneilanden) spraken ze tot het eind van de negentiende eeuw  'Negerhollands'. Dat kwam omdat achter de Deense koloniale projecten Amsterdamse financiers zaten. Veel slaven die op Curaçao aankwamen, werden doorverkocht naar de Spaanse koloniën. Alleen al tussen 1650 en 1675 waren het er 60.000. 

Zo krijgt een keuze voor Paramaribo iets willekeurigs. Net als voor welke andere plek dan ook waar je sporen vindt van Nederlandse slavenhandel. Er zit niets anders op dan iets te doen dat lijkt op een Salomonsoordeel. We zoeken een plek binnen het Koninkrijk der Nederlanden, maar wel een met de juiste lading.  Dat is in Willemstad op Curaçao, vóór het monument van Tula, die – geïnspireerd door de idealen van de Franse Revolutie – in 1795 een slavenopstand leidde. Hij werd door verraad gevangen genomen en geradbraakt. Daarna werd zijn gezicht met een fakkel geblakerd. Vervolgens hakte men met een bijl zijn hoofd af. Dat hoofd werd op een paal ten toon gesteld. De rest van zijn lichaam is in zee gegooid. 

Hoe moeten die excuses eruit zien? Premier Rutte en de koning bieden hun verontschuldigingen aan als vertegenwoordigers van het Koninkrijk der Nederlanden. Dat was in de eerste halve eeuw van zijn bestaan zelf een slavenstaat. Het is bovendien de rechtsopvolger van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. De autoriteiten daarvan – op federaal, provinciaal en lokaal niveau – waren op uiteenlopende wijzen betrokken bij de slavenhandel. Daarom hoort het slavernijverleden bij het erfgoed van de Nederlandse staat. Alle burgers met een Nederlands paspoort krijgen daarvan hun deel mee. Ongeacht de herkomst. Het hoort bij de lasten van het Nederlanderschap. Vandaar dat koning en premier hun excuses aanbieden uit naam van alle Nederlanders, zonder uitzondering.

Nu zullen zeker bijgoochems naar voren komen die met de vinger wijzen naar Ghana en het Ottomaanse Rijk. Die deden toch ook aan slavenhandel?  Hoe staat het met hún excuses?

Wat Ghana betreft het volgende: eind september heeft een grote  delegatie excuses aangeboden voor de Ghanese rol bij de trans-Atlantische slavenhandel. Dat gebeurde op een internationale bijeenkomst in Kansas City onder auspiciën van de Unesco.   Koning Nan Obokjese Ampah I van Asebu riep al zijn medevorsten op dit voorbeeld te volgen. Hun voorouders speelden immers een actieve rol in de slavenhandel. 

Nana Akufo-Addo, de president van Ghana, is nog niet zover. Hij eiste herstelbetalingen voor Afrika op de Reparations and Racial Healing Summit die begin augustus in het Kempinski Hotel te Accra gehouden werd. Het congres nam een verklaring aan waarin geen woord stond over de actieve rol van Afrikanen zelf in de slavenhandel maar herstelbetalingen werden wel geëist. Tegelijk is er een groeiend aantal Ghanezen dat de hand in eigen boezem durft te steken, zoals Nat Amarteifio, oud-burgemeester van Accra.

Het Ottomaanse Rijk en de daarmee verbonden staten op de kust van Noord-Afrika bedreven eeuwen lang een uitgebreide handel in slaven. Men betrok de menselijke koopwaar niet alleen uit Afrika maar ook uit Oekraïne, Oost-Europa en de Balkan. Zeelui – onder wie de nodige Nederlanders – liepen een reële kans op de slavenmarkt te belanden als hun schip door Noord-Afrikaanse piraten onder Ottomaanse vlag werd veroverd. Men bedreef de slavenhandel op zeer professionele wijze, zoals blijkt uit een hele reeks vakliteratuur waaronder het bekende handboek voor kopers, dat al in de veertiende eeuw door de geleerde Ibn al-Akfani in het licht gezonden werd.

Wie vindt dat Turkije in het reine moet komen met dit verleden, moet zich maar spiegelen aan de zwarte activisten die de trans-Atlantische slavenhandel hoog op de agenda hebben gezet. Een tip om mee te beginnen: Turkse oorlogsschepen lossen twee saluutschoten als ze het standbeeld passeren van admiraal Hayreddin Pasja, door zijn christelijke vijanden Barbarossa  genoemd. Deze zeeheld was tevens een geducht slavenhaler, vooral op de Europese kusten. Kom in actie. Steek de lont in het  kruitvat van de Turkse vergetelheid. Protesteer tegen die saluutschoten. Dat geeft meer blijk van karakter dan jijbakken aan de Hollandse stamtafel. 

Naschrift. Ibn al-Akfani schrijft over West-Europeanen het volgende: "Ze hebben een lichte huid en meestal blauwe ogen. Ze zijn grof gebouwd en dapper, dom en ongeschoold, maar op het gebied van werk met de handen en vergelijkbare activiteiten zijn zij zeer vaardig, geoefend en geïnteresseerd. Zij zijn gierig en krenterig. Men kan ze niet vertrouwen en maakt ze liever niet tot slaaf. Ze hebben vertrouwen in hun godsdienst. Hun vrouwen zijn nergens goed voor. Ze zijn ruw, wreed en onbarmhartig. Hun kinderen zijn uitstekend, moedig en slank. Ze hebben rode wangen."

Voor het overige ben ik van mening dat het toeslagenschandaal niet uit de publieke aandacht mag verdwijnen en de affaire rond het Groninger aardgas evenmin.

Beluister het Geheugenpaleis, de podcast van Han van der Horst en John Knieriem over politiek en geschiedenis. 

cc-foto: C P Hoffman