Europese slaven in een 'vrije' markt

Het woord Europa komt slechts zes keer voor in de troonrede, en dan op een defensieve manier. Er mag van de regering op Europees niveau niets gezegd worden over zaken als sociale zekerheid en belastingen, waardoor internationale bedrijven de nationale regeringen uit elkaar kunnen blijven spelen.

In de troonrede gaat het over bevoegdheden van overheden. Moeten die lokaal, nationaal of Europees liggen? Het lijkt alsof we vrijelijk kunnen kiezen welke bevoegdheden we op welk niveau neerleggen, dat het hoe dan ook wel goed komt. Dat is een verkeerde, zelfs schadelijke voorstelling van zaken. Als politieke bevoegdheden op een ander niveau liggen dan de macht, worden burgers van democratie beroofd en hebben internationale bedrijven en banken het voor het zeggen. Zou dat juist de bedoeling zijn van Liberalen in Europa die euroscepticisme aanwakkeren?

In de tijd vlak na de oorlog, toen mijn grootouders nog jong waren en een gezin opbouwden, lagen de macht en bevoegdheden allebei grotendeels op nationaal niveau. De meeste bedrijven opereerden regionaal of nationaal en ook de bedrijven die handel dreven over de grens hadden een ferme worteling in Nederland. De eerste stappen naar Europese integratie werden in die tijd gezet. Het was een welbewuste keuze in 1957 om bevoegdheden en macht af te staan aan een supranationale autoriteit, met als doel door gezamenlijk kolen- en staalbeleid de vrede in Europa te bewaren en door gezamenlijk landbouwbeleid voldoende voedsel te verbouwen voor alle Europeanen. Nooit meer oorlog en nooit meer honger. Dat was overdracht van soevereiniteit, van zowel bevoegdheden als macht.

Intussen is de wereld danig veranderd. Hoewel nog altijd veel kleine en middelgrote bedrijven nationaal opereren, is een groot deel van het bedrijfsleven geïnternationaliseerd. Ook de internationalisering van het financiële systeem heeft een grote vlucht genomen. Ik heb naast die bij ASN, ook een rekening bij de ING. Onderdeel van de ING groep met 85 miljoen klanten, die in 50 landen opereert en ruim 400 miljard euro vermogen beheert. Dat is meer dan de helft van het Nederlandse bnp.

De politiek is niet snel genoeg mee veranderd. Veel van de bevoegdheden om bedrijven en banken te controleren liggen nog steeds op nationaal niveau. Lonen en arbeidsvoorwaarden worden op nationaal niveau onderhandeld, nationale regeringen besluiten over zaken als ontslagbescherming, werknemersrechten en vennootschapsbelasting, en over buffers en investeringseisen voor banken. De internationale megabedrijven en megabanken hoeven zich niet veel van nationale regels aan te trekken. Zo langzaamaan zijn bevoegdheden en macht van elkaar losgeraakt. Degenen met de bevoegdheden, regeringen, zijn niet meer degenen die de macht hebben over de economie, de arbeidsmarkt en de financiële markt. Dat zijn bedrijven en banken. De macht is verschoven van mensen, die politici verkiezen om hen te vertegenwoordigen, naar internationale bedrijven en banken waarvan de top binnen het old boys network elkaar benoemt op machtsposities. Een uitholling van democratie.

Het is maar wat je belangrijker vindt. Democratische zeggenschap van mensen over de inrichting van de systemen die onze wereld beheersen, zodat onze leefomgeving, het ecosysteem, werknemersrechten en consumenten beschermd worden? Of een neo-liberale markt, zodat bedrijven zich kunnen vestigen waar zij de meeste winst kunnen maken en milieu en mensen kunnen inzetten naar believen, en waar lonen en arbeidsvoorwaarden kelderen? Als je de markt belangrijker vindt, en wilt dat bedrijven en banken op basis van hun eigen normen moeten kunnen ondernemen en handelen zonder enige staatsbemoeienis, dan kun je je het beste zo Eurosceptisch mogelijk opstellen. En VVD of CDA stemmen. Euroscepticisme brengt het neo-liberale marktideaal dichterbij door te zorgen dat de politieke bevoegdheden nationaal blijven, terwijl de economische macht cumuleert en internationaal is geworden. Zo worden ook wij straks allemaal, net als de Roemenen en Bulgaren nu al, slaven in een ‘vrije’ markt.

Volg Marije Cornelissen ook op Twitter