Europese afspraken over belastingen zijn dringend nodig

De Europese Unie heeft dringend behoefte aan een plan voor economische groei. Daar is creativiteit en durf voor nodig, maar dat ontbreekt in het huidige conservatief-liberale Europa. Verder dan een verstikkend bezuinigingspact zijn de Europese leiders niet gekomen. Politici als Merkel en Rutte hebben slappe knieën als ze zeggen dat er geen geld is om uit de crisis te komen, want dat is er namelijk wel. Een deel kan komen uit een nieuwe Europese aanpak voor belastingontwijking en -ontduiking.

Ieder jaar lopen Europese lidstaten rond de 1000 miljard euro aan belastinginkomsten mis doordat particulieren en bedrijven belastingen ontduiken of ontwijken. Ontduiken is illegaal, ontwijken is dat niet – maar beide praktijken zijn onwenselijk en immoreel. Nederland loopt volgens recent onderzoek, uitgevoerd in opdracht van de sociaaldemocratische fractie in het Europees Parlement, bijna 30 miljard euro aan belastinginkomsten mis. Dat is bijna tweemaal het bezuinigingsbedrag waarover demissionair premier Rutte onderhandelde met Verhagen en Wilders. Nu is het natuurlijk een illusie te denken dat we al dat geld kunnen terughalen, maar zelfs 10% zou voldoende zijn om extra te kunnen investeren in onderwijs, infrastructuur en woningen. Om een deel van het misgelopen belastinggeld te innen, ligt er een kans in betere Europese samenwerking om diegenen die misbruik maken van de open grenzen in de Europese Unie aan te pakken. 

Multinationals vestigen hun hoofdkantoor in de lidstaten met het meest gunstige belastingklimaat. Lidstaten met hogere belastingtarieven lopen hierdoor inkomsten mis en worden gedwongen hun vennootschaps- en winstbelasting te verlagen om aantrekkelijk te blijven voor multinationals. Uiteindelijk profiteert niemand van deze ‘race to the bottom’, behalve de multinationals die steeds minder belasting afdragen. 

In een wereld waarin bedrijven zonder overheid kunnen opereren zou dit acceptabel zijn, maar een dergelijke wereld is er niet. Overheden zorgen voor goede infrastructuur, geschoolde werknemers en veiligheid. Ook hebben overheden, daar waar ze konden, bedrijven altijd gesteund in crisistijd. Het is dus niet acceptabel dat grote bedrijven er alles aan doen om hun deel van de maatschappelijke verantwoordelijkheid te ontlopen, zeker in tijden van crisis. 

Hetzelfde geldt voor vermogende particulieren die hun kapitaal onderbrengen in belastingparadijzen en ondertussen graag gebruik blijven maken van publieke voorzieningen in het land waarin ze wonen. In Europese lidstaten gebeurt dit op grote schaal. Duitsland heeft inmiddels afspraken gemaakt met Zwitserland om gemiste belastinginkomsten te innen. Andere Europese lidstaten zijn nu ook bezig om bilaterale afspraken met Zwitserland te maken. 

Wanneer we belastingontwijking van grote bedrijven serieus willen aanpakken hebben we meer samenwerking nodig tussen de lidstaten, gesteund door Europese afspraken. Bedrijven die in heel Europa werken horen belasting te betalen in overeenstemming met hun activiteiten in elke lidstaat. Het Europees Parlement stemde daarom deze maand voor de invoering van een nieuw Europees belastingaangifte systeem voor grote bedrijven, waarmee duidelijk wordt welke activiteiten ze in welke lidstaat uitvoeren. Op basis van een verdeelsleutel wordt dan bepaald welk bedrag belast kan worden per lidstaat – die zelf blijft beslissen over de hoogte van de vennootschapsbelasting. Zo komt er een einde aan het verschuiven van winsten. De liberale Europese regeringsleiders staan echter niet te springen om dit systeem, en zij hebben het laatste woord. 

Op de lange termijn is er meer nodig en zou er ook een Europees minimumtarief moeten komen voor de vennootschapsbelasting, zodat er geen concurrentie meer kan zijn tussen lidstaten om het voordeligste belastingregime voor bedrijven in te stellen. 

Ook de aanpak van belastingontduiking kan profiteren van betere samenwerking op Europees niveau. De Europese Unie moet belastingverdragen afdwingen met Zwitserland, Monaco en andere belastingparadijzen. Deze zullen dan hun geheimhoudingsregels moeten aanpassen of namens de Europese lidstaten belasting moeten innen op het kapitaal van de vermogende belastingontduikers. 

Veruit het grootste deel van de overheidsinkomsten bestaat uit belastingen. Om uit de crisis te komen moeten we veel meer kijken naar die inkomsten en er alles aan doen om diegenen die niet meebetalen, maar wel gebruik maken van de publieke voorzieningen, aan te pakken. Bovenop de terechte voorstellen van de sociaaldemocraten om banken eindelijk eens wat meer te belasten, moet dus ook een serieus plan komen om belastingontduiking en belastingontwijking tegen te gaan.