Erdogan's machtsspel dompelt Turkije in nationale rouw en censuur

De Turkse president Erdogan heeft Turkije in rouw gedompeld na de liquidatie van Ismail Haniyeh, de soennitische Hamas-leider. De Turkse overheid heeft Instagram geblokkeerd. Al dagen smeken mensen op X (voorheen Twitter) om de vrijheid van expressie en die van handel drijven te herstellen. De reactie van de Turkse regering en de impact op de samenleving tonen hoe diep de politieke en economische crises in Turkije zijn geworteld.

Erdogan kondigde een dag van nationale rouw af na de dood van Haniyeh, waarbij Turkse vlaggen halfstok hingen bij diplomatieke posten in Tel Aviv en Jeruzalem. De Turkse minister van Buitenlandse Zaken Hakan Fidan, uitte zijn bewondering voor Haniyeh en veroordeelde de moord fel: “Ismail Haniyeh was een persoon die je aan Allah deed denken als je naar hem keek. (...) De superieure inlichtingendienst die wil dat oorlog wijdverspreid wordt, is in het spel."

Haniyeh, het diplomatieke gezicht en de fondsenwerver van Hamas, werd gedood door een raketaanval in Teheran. Israël onthoudt zich van commentaar en waarschuwt Joden in het buitenland voor wraakacties. Duizenden Marokkanen gingen de straat op in Rabat na een oproep van Hamas tot een 'dag van woede', maar in Turkije bleven de mensen thuis.

‘Dit is censuur, puur en simpel’
Turkije is er niet van gediend dat Instagram berichten over de Hamas-leider weert. Uit de mond van Fidan: “Ik veroordeel ook ten stelligste het sociale mediaplatform Instagram, dat actief tegengata dat mensen condoleances kunnen plaatsen voor het overlijden van Hamas-leider Haniyeh, zonder daarbij enige beleidsschendingen te noemen. Dit is censuur, puur en simpel.” Om Instagram te straffen, legde Turkije een toegangsverbod op aan zijn inwoners. Erdogan draait vaker de duimschroeven aan via sociale media platforms zoals YouTube, TikTok en Twitter. Wikipedia was bijna drie jaar niet bereikbaar omdat artikelen met kritiek op de regering er niet werden verwijderd.

De steun van de Turkse regering stuit de oppositie tegen de borst. Terwijl de grootste oppositiepartij CHP zich onthield van commentaar, haalde de leider van Zafer Partisi hard uit: “Deze rouw is niet de rouw van de Turkse natie, maar van de fanatieke AKP-leiders. Het beleid van de Moslimbroederschap tegen Israël heeft geleid tot de genocide van het Palestijnse volk."

Israël beschouwt Hamas als een terroristische organisatie, evenals de Europese Unie, de Verenigde Staten, Japan, Australië en Canada. Fidan, voormalig hoofd van de inlichtingendienst MIT, voelde de moord op Haniyeh haast aankomen: “Gisteren vormde zich een gedachte, in feite de wijsheid van Allah, in mij: Het martelaarschap zou hem passen. Eerlijk gezegd is het verheugend om te zien dat iemand die zich aan een zaak heeft gewijd en weet dat martelaarschap de hoogste orde is, zijn doel heeft bereikt. Het is een trieste situatie voor de rest van ons, natuurlijk, met gemengde gevoelens.”

De Israëlische minister van Buitenlandse Zaken, Israel Katz, is ontstemd over de partijlijn van de AKP van president Erdogan: “Tegen het standpunt van de hele vrije wereld in, verandert het Turkije in een dictatuur, alleen maar omwille van zijn steun aan de moordenaars en verkrachters van Hamas.” Zijn Turkse ambtgenoot Fidan reageerde fel op X: “Deze persoon, die geobsedeerd is door laster en het spuwen van leugens, is een monument van onverzettelijkheid en onbeschaamdheid van de genocidale regering-Netanyahu.”

Onder het bericht van de Turkse minister van Buitenlandse Zaken deelt een aanhanger een reactie in hoofdletters: ER ZIJN STRENGERE SANCTIES TEGEN ISRAËL NODIG. Onder zijn reactie staat de afbeelding van een gescheurde Israëlische vlag waar een nazisymbool onder tevoorschijn komt. In het land waar mensen voor een kleine overtreding uit hun bed worden gehaald, is het opmerkelijk dat dit onbetwistbare antisemitisme hoogtij viert onder het bericht van de minister van Buitenlandse Zaken; dit kan haast geen toeval zijn.

‘Waarom moet ik voor deze man bidden?’
Het verbod op Instagram treft de Turkse economie hard. Instagram is het populairste sociale medium in Turkije met 58 miljoen gebruikers en wordt veel gebruikt door bedrijven en webshops. Bugra Gokce, voorzitter van het planningsbureau van Istanbul, waarschuwde: “De dagelijkse kosten van de sluiting van Instagram voor de Turkse economie bedragen 53,2 miljoen euro. Ter vergelijking: de totale omvang van het "publieke spaarpakket" bedroeg 2,8 miljard euro. Als Instagram slechts 52 dagen gesloten is, verliest Turkije evenveel als het spaarpakket.” Het verbod zal de economieën van Istanbul, Ankara, Izmir, Bursa en Antalya het meest treffen.

De burgemeester van Istanbul, Ekrem Imamoglu (CHP), bekritiseerde het verbod: “Communicatieverboden komen geen enkele samenleving ten goede. Stop alsjeblieft met deze fout!” Op het strand van Alanya aan de Zuidkust, waar de temperaturen boven de 30 graden zijn, zijn de mensen niet rouwig om Haniyeh. “Ik zal niet rouwen om deze Arabische terrorist,” zegt een strandganger. Een ander voegt toe: “Waarom zou ik voor deze man bidden? Ik ben vandaag niet naar de moskee geweest.” Een derde stelt: “Deze man heeft sinds 2004 geen voet meer op Palestijns grondgebied gezet.”

De nationale rouw om Haniyeh en het verbod op Instagram zijn de laatste tekenen hoe Erdogan zowel zijn binnenlandse aanhang probeert te versterken als zijn positie in het Midden-Oosten tracht te verstevigen. De economische malaise en de beperkingen op sociale media spelen Erdogan echter parten, wat de politieke toekomst van de president onzeker maakt. Er is hem alles aan gelegen om aan de macht te blijven tot de verkiezingen, die uiterlijk in mei 2028 gehouden worden.