Er is geen sprake van volkshuisvesting als de vastgoedsector het woonbeleid bepaalt

Volkshuisvesting is terug! Zo leek het, toen de nieuw aangestelde minister voor Volkshuisvesting Hugo de Jonge begin 2022 bevlogen aan de slag ging om wonen voortaan weer als rijksbeleid te behandelen. Maar kunnen we vandaag de dag nog van volkshuisvesting spreken als commerciële belanghebbenden omvangrijke invloed hebben op deze basisbehoefte?

Met het aantreden van kabinet Schoof bleef de portefeuille Volkshuisvesting bestaan. Partijen spraken af dat er een woontop georganiseerd moest worden om afspraken te maken over de woningbouw. Dat in het Hoofdlijnenakkoord de Woonbond, de vertegenwoordiger van huurders en woningzoekenden, niet genoemd werd lijkt achteraf niet zomaar een slordig foutje. Waar in het oorspronkelijke poldermodel werkgevers en vertegenwoordigers vanuit een tegengesteld belang samen tot een akkoord moesten komen, wordt in Nederland nu het woonbeleid opgemaakt door veelal commerciële belanghebbenden. Bijvoorbeeld commerciële verhuurders, bouwers, grondeigenaren en investeerders. Enig tegengewicht diende te worden geboden door medeoverheden en woningcorporaties.

Handjeklap met vastgoedsector is geen volkshuisvesting
Dat het kabinet samen met bouwers kritisch kijkt hoe de bouw kan worden versneld, is logisch. Het is immers wenselijk dat alle betrokkenen goed met elkaar samenwerken. Maar dat  geconcludeerd werd dat zij jaarlijks  het woonbeleid opmaken in een woontop, is ongezond. De politiek dient zelf een gezonde afweging te maken van diverse belangen en invalshoeken. De oververtegenwoordiging van organisaties die zelf een financieel belang hebben gaat ten koste van de belangen van woningzoekenden. Ineens verschijnen er dan ronkende teksten dat het ‘investeringsklimaat’ centraal moet staan, zodat particuliere verhuurders genoeg rendement blijven maken. Het ministerie van Onderwijs stelt zijn beleid toch ook niet vast met privéscholen op de Onderwijstop, of de Volksgezondheid onder aanvoering van privéklinieken. Sommige zaken zijn te belangrijk om aan de markt over te laten.

Waardestijging voor grondspeculant, woningen laten op zich wachten
Grondeigenaren speculeren al decennia op de bouw van woningen in weilanden door hier massaal grond aan te kopen en te hopen op een waardestijging wanneer de bouw van woningen wordt toegestaan. En nu lijkt het dan zo ver. Onder het mom van meer bouwen gaan de remmen los en worden allerlei beperkingen geschrapt. Dergelijke keuzes leveren op korte termijn geen woning op, maar vooral een enorme waardestijging voor grondeigenaren.

Belastingbetaler en huurders betalen de rekening
Grond speelt een enorme rol in de nieuwbouw. Wist u dat de prijs van een nieuwe woning tegenwoordig voor 60% bestaat uit de prijs voor de grond waar de woning op staat, terwijl dit in 1995 nog 20% was? Dit blijkt uit het rapport ‘Op grond kun je bouwen’. Slechts een kleiner deel bestaat dus daadwerkelijk uit de bouwkosten, voor materialen en arbeid.  Die waarde van de grond wordt in Nederland enorm opgestuwd door ons belastingstelsel. Jaarlijks subsidiëren we de koopsector met bijna 10 miljard euro door de hypotheekrenteaftrek. Vervolgens willen grondeigenaren niet verliesgevend ontwikkelen en willen ze ook weer op kosten van de belastingbetaler subsidie om te kunnen bouwen. Zo zijn ze als ‘ondernemer’ altijd gegarandeerd van rendement. De hoge kosten voor nieuwbouw worden vervolgens afgewenteld op het deel van Nederland met de minst gevulde portemonnee, namelijk door jaarlijks fikse huurverhogingen.

Stel de belangen van woningzoekenden voorop
Daarom is er in Nederland dringend behoefte aan een woontop waar de belangen van woningzoekenden voorop staan en niet die van de vastgoedsector. Hierbij dienen de winsten van grondeigenaren te worden afgeroomd en volkshuisvesting echt in ere te worden hersteld door partijen zonder winstoogmerk voorop te stellen. Bij goed bestuur past het niet dat commerciële belanghebbenden zo’n omvangrijke invloed hebben op een basisbehoefte. Wonen is immers geen markt, maar een recht.