Equal Trade is beter voor Afrika dan Fair Trade

Sinds de introductie van Max Havelaar-koffie in 1988 heeft het Fair Trade keurmerk een niet te stuiten wereldwijde opmars gemaakt. Passend bij de overgang van ‘aid naar trade’ is het aanbod verbreed van voeding naar kleding en voetballen. Via betere handelsvoorwaarden is de positie van miljoenen boeren en werknemers op plantages wereldwijd verbeterd en wordt het milieu beschermd. Ondanks alle inspanningen blijft de armoede in Afrika echter toenemen. Daarom is het hoog tijd om een volgende stap te zetten; van Fair Trade naar Equal Trade.

Afrikaanse grondstoffen, inclusief mineralen, metalen, landbouwproducten en energiebronnen, zijn van vitaal belang voor westerse industrieën. De economische impact van deze grondstoffen op westerse economieën is aanzienlijk. Ze zijn het fundament voor de productie van diverse goederen. Ze genereren werkgelegenheid, verhogen belastinginkomsten en dragen bij aan technologische vooruitgang en economische groei in westerse landen. De noodzaak van een ingrijpende energietransitie maakt van Afrika de belangrijkste bron voor benodigde grondstoffen, ongeacht de impact op mens en milieu.

Ondanks de rijkdom aan grondstoffen blijft Afrika het minst ontwikkelde continent ter wereld, met 34 van de 49 armste landen wereldwijd. Meer dan 40% van de bevolking leeft van minder dan een dollar per dag. Enorme (jeugd)werkloosheid die resulteert in irreguliere migratie, het vertrek van talent, politieke instabiliteit, corruptie, schendingen van mensenrechten, genderongelijkheid, kinderarbeid, ontbossing en milieuproblemen treffen de Afrikaanse bevolking dagelijks. De meest recente schattingen geven aan dat, ondanks ontwikkelingssamenwerking en andere inspanningen zoals bijvoorbeeld van Fair Trade, de armoede in Afrika blijft groeien. Het paradoxale beeld van het rijkste continent met 's werelds armste bevolking benadrukt de dringende noodzaak voor ingrijpende verandering. Equal Trade biedt die verandering.

Het doel van Equal Trade is om de paradox van armoede in Afrika vanuit een geheel ander perspectief aan te pakken. Afrikaanse producenten worden in dit nieuwe economische model niet langer gereduceerd tot leveranciers van grondstoffen, maar blijven betrokken bij de gehele waardeketen van producten. Certificering van Equal Trade-producten uit bijvoorbeeld land- en mijnbouw garandeert dat producenten van deze grondstoffen een aandeel ontvangen in de financiële opbrengsten van het (half)afgewerkte product. Het toepassen van Equal Trade Certificering op alle waardeketens van Afrikaanse grondstoffen leidt tot een aanzienlijke toename van de overheidsinkomsten. Een eerlijke herverdeling van deze inkomsten onder de bevolking zou de levensomstandigheden van Afrikanen aanzienlijk verbeteren. Een hogere levensstandaard zou de gevolgen van extreme armoede aanpakken. Daarmee komt er een rem op irreguliere migratie van kwetsbare Afrikaanse jongeren, het wegtrekken van talent, kinderarbeid, diverse vormen van arbeidsexploitatie, schadelijke milieueffecten, genderongelijkheid en schendingen van de mensenrechten. Het vermindert ook de politieke instabiliteit die deels verband houdt met conflicten over hulpbronnen.

De strategie voor de adoptie van de Equal Trade Certificering onderscheidt zich van eerdere initiatieven voor eerlijke handel. Deze strategie omvat de volgende vier stappen:

1. Een brede bewustwordingscampagne, gericht op verschillende doelgroepen in zowel de 54 Afrikaanse landen als in de 27 lidstaten van de EU. Deze doelgroepen omvatten onder andere consumenten, wetenschappers, politici, maatschappelijke en religieuze organisaties, vakbonden en werkgeversorganisaties, media en Afrikaanse exportgerichte bedrijven. Het hoofddoel van de bewustwordingscampagne is het creëren en mobiliseren van een kritische massa om de lobby-inspanningen te ondersteunen.
2. Wetenschappelijk onderzoek om de ongelijkheid in de welvaartsverdeling in de waardeketens van Afrikaanse grondstoffen, zowel in de landbouwsector als bij mineralen, aan te tonen. Niets werkt zo overtuigend als het cijfermatig weergeven van de ongelijke verdeling van verdiensten onder verschillende spelers in de waardeketens van grondstoffen uit Afrika.
3. Gerichte belangenbehartiging die bij Afrikaanse overheden aandringt om Equal Trade Certificering als officieel handelsbeleid aan te nemen en dit te integreren in hun onderhandelingen met de EU, China, Rusland, de VS en andere landen. Om een gelijk speelveld te creëren is het van belang dat een aantal landen gelijktijdig overgaat tot deze certificering.
4. Druk op Europese overheden om Equal Trade Certificering te omarmen als een manier om hun geopolitieke positie in Afrika te versterken en initiatieven te ontplooien om Europese bedrijven aan te moedigen deze certificering te implementeren. Daarbij helpt het als consumenten in Europa hun politieke en economische gewicht gebruiken om de certificering te eisen van multinationals en andere bedrijven in de waardeketen.

Na aanvaarding van Equal Trade Certificering als uitgangspunt voor handel met Afrika komt het aan op implementatie. Ter bevordering van Equal Trade Certificering is op initiatief van Africa in Motion de campagneorganisatie Equal Trade Global Alliance opgericht. Deze alliantie is een snelgroeiende internationale beweging met teams in meer dan 38 landen, zowel in Afrika als Europa. Met een doelgerichte en gecoördineerde inspanning wil de alliantie het concept en de voordelen van de certificering onder de aandacht van diverse doelgroepen brengen. Ze is ook betrokken bij de ontwikkeling van het businessmodel voor de certificering. Die ontwikkeling vereist zorgvuldige planning en betrokkenheid van alle belanghebbenden. Belangrijke stappen zijn het identificeren de waardeketens, het vaststellen van certificeringsnormen, het creëren van een eerlijke prijsstructuur, het definiëren van het certificeringsproces, het ontwikkelen van een effectieve marketingstrategie en de realisatie van schaalbaarheid. Dit proces is cruciaal voor het bereiken van de beoogde sociale en economische impact van de certificering. Momenteel wordt hieraan gewerkt vanuit de Erasmus Universiteit in samenwerking met de Cape Coast Universiteit (Ghana), de Universiteit van Addis-Ababa (Ethiopia) en de Mohamed V Universiteit van Rabat (Morocco).

Omdat de economische transitie die wij bepleiten een financieel instrument nodig heeft, dient er een apart fonds te komen dat herverdeling van de opbrengsten uit de waardeketens mogelijk maakt; een Equal Trade Wealth Fund. Dit fonds zal los moeten staan van overheid en politiek omdat die in Afrika fragiel zijn. Toezicht op de herverdeling van inkomsten zal worden gehouden door een internationaal bestuursorgaan bestaand uit vertegenwoordigers van diverse belanghebbenden, waaronder producenten, overheden, maatschappelijke organisaties en andere relevante partijen, om ervoor te zorgen dat de herverdeling eerlijk en transparant plaatsvindt. De opbrengsten worden verdeeld onder producenten, onder meer boeren en mijnwerkers, en gebruikt voor essentiële infrastructuurprojecten zoals gezondheidszorg, onderwijs, landbouw en bio-industrie. Dit fonds stimuleert een rechtvaardige verdeling van de welvaart die voortkomt uit de certificering, bevordert werkgelegenheid en verbetert de levensstandaard van gemeenschappen. Het draagt bij aan duurzame ontwikkeling en economische rechtvaardigheid in de regio's waar de certificering wordt toegepast

Hoewel Equal Trade Certificering op het eerste oog revolutionair kan overkomen, sluit het perfect aan bij de Sustainable Development Goals (SDG’s) van de Verenigde Naties. Daarmee kan het gezien worden als onderdeel van staand beleid dat ook door de Nederlandse regering en de EU wordt onderschreven. Ter illustratie staan we kort stil bij enkele belangrijke SDG’s.

SDG 1 streeft naar uitbanning van extreme armoede in 2030. Equal Trade Certificering draagt daar zeker aan bij, maar 2030 nadert snel. Enige haast is dus geboden. SDG 2 garandeert algemene toegang tot voedzaam en voldoende voedsel. Equal Trade Certificering zorgt voor eerlijke inkomsten, duurzame landbouw en het verbeteren van levensomstandigheden voor boeren en producenten in Afrika. Dit draagt bij aan het bereiken van voedselzekerheid en het beëindigen van honger. SDG 8 heeft als doel waardig werk en economische groei. Het betrekken van Afrikaanse producenten bij de gehele waardeketen van producten zorgt voor economische groei en de creatie van waardige arbeidskansen. SDG 10 gaat over het verminderen van ongelijkheid in en tussen landen. De Equal Trade Certificering streeft naar eerlijke verdeling van inkomsten, wat ongelijkheid in landen zal verminderen. Om ongelijkheid tussen landen te verminderen is gelijktijdige introductie in een groep landen wenselijk. SDG 12 heeft als doel een verantwoorde consumptie en productie. Het nieuwe economische model van de certificering bevordert duurzamere en verantwoorde consumptie en productiepatronen. SDG 13 richt zich op de klimaatcrisis. Certificering draagt bij aan verduurzaming van de industrie en helpt zo bij het verminderen van schadelijke milieueffecten. SDG 16 streeft vrede en inclusiviteit na met het oog op duurzame ontwikkeling. Door een eerlijkere economische basis te creëren, kan certificering bijdragen aan het verminderen van genderongelijkheid en het bevorderen van politieke stabiliteit.

Met alleen Fair Trade worden de Sustainable Development Goals in 2030 niet behaald. Dat is op de eerste plaats rampzalig voor de inwoners van Afrika. Het raakt echter ook het belang van andere continenten en de planeet als geheel. De stap van Fair Trade naar Equal Trade kan het bereiken van de SDG’s wel mogelijk maken en die kans moeten we daarom met beide handen aangrijpen.

Max Koffi en Harry van Bommel zijn respectievelijk directeur en public affairs adviseur van de non-gouvernementele organisatie Africa in Motion. Op dinsdag 16 januari 2024 van 16.00-19.00 presenteert Africa in Motion in The Hague Humanity Hub het concept Equal Trade Certificering. Adres: Fluwelen Burgwal 58 Den Haag. Aanmelden (gratis) kan hier.