Engeland richting volgende kredietcrisis

Antropoloog David Graeber wijst er in een artikel in The Guardian op dat Engeland op weg is naar een volgende kredietcrisis. Niet ondanks, maar omdat de overheid koste wat kost haar begrotingstekorten wil verkleinen.

Het wordt een boekhoudersmentaliteit genoemd: overheden die hun begrotingstekorten koste wat kost proberen te verlagen, wellicht uit angst voor een Griekenland-scenario in eigen land.

Het is de trend in het Westen in het post-crisis tijdperk en leidt tot (1) bezuinigingen op collectieve voorzieningen en (2) belastingverhogingen voor burgers en bedrijven (en dan vaak niet volgens het progressieve draagkrachtprincipe, maar via denivellerende stijgingen van de BTW tarieven ).

De echte boekhouder economen weten beter. Zoals Graeber in The Guardian schrijft: het is een boekhoudkundig feit dat het verminderen van de schulden van de overheid per definitie een stijging van schulden onder anderen veroorzaakt – met het risico op een nieuwe kredietcrisis als in 2008.

Waarom? Graeber legt het uit.

Optie 1 om de overheidsbegroting op orde te krijgen: de overheid vermindert haar schulden door belastingen te verhogen. De belastingbetalers (burgers, bedrijven) betalen de kosten hiervan, ergo, hun schulden stijgen. Optie 2: De overheid vermindert de overheidsuitgaven. De ontvangers van collectieve voorzieningen, subsidies en overdrachtsinkomens (burgers en bedrijven) betalen hier een prijs voor door minder te ontvangen, waardoor hun schulden stijgen. Dit is geen theorie, maar eenvoudige wiskunde, aldus Graeber.

Het is een ‘accounting identity’ die veel mensen zich nog herinneren uit de economielessen als het ezelsbruggetje SIBOEM: (S – I) + (B – O) = (E – M). Zoals de Wikipediapagina hierover treffend stelt: “All these relationships (equations) hold as a matter of accounting and not matters of opinion.” Die relatie blijkt dan ook uit de statistieken, toont Graeber.

Zie de volgende grafiek over het Verenigd Koninkrijk. De gele balkjes boven de nul betekenen een positief saldo voor de overheid (de overheidsinkomsten zijn groter dan de uitgaven) en gele balkjes onder de nul betekenen een negatief saldo voor de overheid. Zo ook voor de private sector (de rode balkjes) en het buitenland (de blauwe balkjes).

Het is een symmetrisch plaatje: als de overheidstekorten teruglopen dan stijgen de schulden van de andere twee partijen – de private sector of het buitenland. Bij elkaar opgeteld zijn de saldo’s altijd gelijk aan nul.

Waarom voorspelt Graeber een nieuwe crisis?

Omdat de drang van de Engelse regering om de overheidsbegroting op orde te krijgen een nieuwe schuldencrisis in de private sector aan het veroorzaken – en dat heeft eerder (2008) tot problemen geleid.

Dat ziet er zo uit in de praktijk, legt Graeber uit:

Momenteel stimuleert het economisch beleid van de conservatieve regering een huizenzeepbel. Dit creëert (alweer) een boom in de bouwsector waardoor het goed lijkt te gaan met de economie, maar tegelijkertijd lopen de schulden onder huishoudens op omdat ze opgeblazen huizenprijzen betalen.

En dit is de voorspelling van een overheidsbureau zelf (het Office for Budget Responsibility), aldus Graeber:

De huishoudschulden (als percentage van huishoudinkomens) zullen rond 2020 of daarvoor weer de niveaus bereiken van tijdens de 2008 crisis.

Nederland heeft vergelijkbare problemen (vooral in Amsterdam) meldt het Financieele Dagblad op basis van een rapport van UBS: “volgende huizencrisis voor de deur”. En in augustus dit jaar waarschuwde de Nederlandse econoom Dirk Bezemer in De Groene al tegen het optimisme over de economie, wijzende op een belangrijke bron van de geconstateerde groei (je raadt het al): een stijging van de hypotheekschulden.

“Het regent goed nieuws deze zomer. […] Maar waar komt die stoom vandaan? De uitstaande hypotheekschuld is nu al weer een jaar aan het toenemen en staat op 636 miljard euro. Dat is ruim boven het niveau van vóór de crisis: in 2008 was het 555 miljard. Ons gezamenlijk inkomen (het bruto binnenlands product) waaruit die schuld betaald moet worden, is intussen nog altijd lager dan in 2008. Een ongemakkelijke waarheid.”