En opeens steunt iedereen FunX…

Toen publieke omroeporganisatie FunX in 2002 werd gelanceerd, was de primaire doelstelling het bereiken van en informatievoorziening aan jongeren met een migratieachtergrond. De meeste andere Nederlandse media wisten hun belevingswereld nu eenmaal niet te raken, iets dat een kleine 20 jaar later nog nauwelijks is veranderd.

Via FunX moest de binding van biculturele jongeren met de mainstream Nederlandse samenleving worden versterkt. Omdat er door toenmalig staatssecretaris Rick van der Ploeg FM-frequenties in de vier grote steden beschikbaar werden gesteld, werd de focus gelegd op stadsjongeren in Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Utrecht.

Stedelijke identiteit De stedelijke identiteit speelde in de programmaformats van het begin af aan een belangrijke rol. De zender werd voor pakweg de helft rechtstreeks gefinancierd door het ministerie van OCW (aanvankelijk nog ministerie van OCenW geheten), terwijl de vier grote steden werd verzocht het andere deel op zich te nemen.

Muziek werd een belangrijk bindmiddel, waarbij FunX zichzelf primair presenteerde als jongerenzender. Begrippen als ’allochtonenzender’ en ‘migrantenzender’ werden bewust vermeden. Uit de in samenwerking met mijn bureau uitgevoerde mediabereiksonderzoeken onder biculturele Nederlanders, bleek al een kleine 15 jaar geleden het grote succes onder stadsjongeren.

Dat laatste was tegen het zere been van politici die vonden dat biculturele Nederlanders geen eigen geluid in de Nederlandse media mochten laten horen. Na toetreding van de PVV tot het parlement werden er dan ook enkele mislukte pogingen ondernomen om de zender de nek om te draaien. Een radiozender die vooral aansprekend beoogde te zijn voor biculturele Nederlanders was immers een gruwel voor de PVV. Dat de partij daarbij ook sommige niet-PVV-politici aan haar zijde kreeg, vertelde vooral iets over het belang dat enkele parlementariërs aan de persvrijheid hechtten; namelijk niet.

Kabinet Rutte 1 Toen in 2010 het kabinet Rutte 1 van de grond kwam, zag de PVV zijn kans schoon. In een door de PVV geregisseerde en door CDA en VVD gesteunde poging, moest FunX het zwijgen worden opgelegd. MTNL (Multiculturele Televisie Nederland) werd in de slipstream meegenomen.

Daar waar MTNL zichzelf niet van de ondergang wist te redden, wist FunX wél te overleven. Het kabinet had nu eenmaal geen zeggenschap over de gemeentelijke budgetten, terwijl de NPO in Hilversum (nog steeds) de landelijke taak had om ook programma’s voor biculturele Nederlanders te maken. En aangezien de PVV gelukkig (nog) geen redactionele zeggenschap over de NPO had, konden enkele NPO-omroepen het landelijke deel van FunX overnemen.

De toetreding tot de NPO heeft geleid tot een sterke en succesvolle professionaliseringsslag. Daar tegenover staat dat ‘Hilversum’ erg ver af staat van de belevingswereld van biculturele jongeren in de grootstedelijke gebieden. Bovendien bleek ’Hilversum’ een sterkere ambitie te hebben om naast biculturele ook autochtone jongeren met de zender aan te spreken. Vooral in het muziekformat wordt tegenwoordig sterker dan in de eerste jaren rekening gehouden met muziek die ook onder autochtone jongeren populair is.

Desondanks is FunX met ruime voorsprong marktleider radio onder biculturele jongeren in de G4. Dat marktleiderschap had FunX een dozijn jaar geleden al, en heeft dat vandaag nog steeds. Andere radiozenders blijven daar ver bij achter.

Opeens is FunX ‘one of us’ Door de jaren heen hebben verschillende politici, en ook enkele media, pogingen ondernomen om FunX te beschadigen of in het meest gunstige geval te negeren. Zo wensten aan het FunX-verkiezingsdebat van 2017 alleen vertegenwoordigers van PvdA, Groen Links, D66 en Denk mee te doen. Alle andere uitgenodigde partijen lieten verstek gaan, waarmee ze vooral de FunX-luisteraar als voor hen niet relevante kiezersgroep schoffeerden. Maar nu het incident met Ramadan Late Night past in een politieke agenda van islam bashen, komen politici en media massaal voor FunX op. Opeens is FunX ‘one of us.’

Neem het WNL-programma Goedemorgen Nederland, gespecialiseerd in etnomarketing voor witte Nederlanders. Je weet wel, het programma waarvan het presentatieduo breed lachend een fragment uit een racistisch carnavalsliedje over Sylvana Simons met de kijker deelde. De omroep die een even simpel als effectief programmaformat heeft ontwikkeld: je vertelt mooie, lieve verhalen over witte Nederlanders en wisselt die af met slechte verhalen over ‘haatimams’, ‘asieltoerisme’, ‘jihadisme’ en ‘Marokkaanse straatschoffies’. Alles om bevolkingsgroepen tegen elkaar op te hitsen. Goedemorgen Nederland, het programma dat segregatie in zijn DNA heeft zitten, en daarmee in alles de tegenpool is van het inclusieve FunX.

Nu FunX-medewerkers worden bedreigd door enkele geesteszieken die zichzelf moslim noemen, bedreigers die hun roots hebben liggen in een islamitische wereld waar van West-Afrika tot Zuidoost-Azië tijdens de ramadan en masse muziek wordt gedraaid, komt de redactie van Goedemorgen Nederland plotseling op voor de persvrijheid van FunX. De bedreigingen passen immers naadloos in hun agenda van islam bashen. Ook zagen we CDA-parlementariër Harry van der Molen tijdens het WNL-ontbijtprogramma schande over de bedreigingen spreken, de man die de partij vertegenwoordigt die FunX ook al in de jaren vóór de totstandkoming van het kabinet Rutte 1 de nek om had willen draaien. Opeens zijn we allemaal FunX.

Persvrijheid Terug naar Goedemorgen Nederland. Tijdens de Provinciale Statenverkiezingen van 2019 mochten de leiders van in de Tweede Kamer vertegenwoordigde partijen eenmalig gasthoofdredacteur van dit ontbijttelevisieprogramma worden. Met één uitzondering: de uitnodiging aan de toenmalige partijleider van Denk werd ingetrokken, omdat de partij zich zogenaamd tegen de persvrijheid had gekeerd.

Geert Wilders, de man die in woord en daad de persvrijheid in Nederland om zeep poogt te helpen – zoals blijkt uit de wijze waarop hij FunX wilde killen, maar ook uit het lijstje met namen van NPO-medewerkers op wiens ontslag hij tijdens de kabinetsonderhandelingen van 2010 aandrong – mocht het gasthoofdredacteurschap uiteraard wél op zich nemen.

Omroep WNL en het opkomen voor de persvrijheid gaan dan ook allesbehalve samen. En hoewel de coronacrisis de omroep iets milder lijkt te hebben gemaakt, mocht Sylvana Simons onlangs toch niet aanschuiven bij de Op1-WNL-gesprekstafel; ze zou immers niet bij de omroep passen. De enige biculturele Nederlanders die wél met enige regelmaat in de ochtend aan de WNL-tafel mogen meepraten, zijn degenen die de witte Nederlandse cultuur expliciet lof toezwaaien en de Turkse, Iraanse of andere cultuur van hun ouders, zwart maken.

En díe omroep, waar niet-gelijkgestemden niet welkom zijn, komt vandaag opeens op voor de persvrijheid bij FunX?

Populariteit FunX is populairder dan veel mensen zich realiseren. Zo is de zender met 455 miljoen videoviews Nederlands marktleider radio op YouTube. De nummer 2, radio 538, komt niet verder dan 209 miljoen YouTube-views. Ook qua abonnees is FunX marktleider radio op dit videoplatform: 761.000 abonnees versus 340.000 voor de nummer 2.

Wat dat aangaat wordt het tijd dat FunX eens wat serieuzer wordt genomen. Niet omdat de zender sinds een paar dagen wordt geconfronteerd met bedreigingen van een stelletje geesteszieken. Maar omdat FunX de enige inclusieve omroep van Nederland is met een groot bereik, een zender waar talloze mediamakers nog veel van kunnen leren.