Einde van de eikeltijd

Er lijkt iets veranderd te zijn. Pesten is ineens erg. Dat was het natuurlijk altijd al maar de aandacht voor het probleem werd de laatste jaren toch een beetje als verplicht opgevat, als iets bijna zeurderigs. De ‘we weten het nu wel’-houding, gevolgd door het bijbehorende nietsdoen.

Pesten, treiteren, daarentegen was juist cool. Er kon zelfs een nieuwe omroep mee opgericht worden, voor mensen die het leuk vinden anderen te feliciteren met hun nederlagen of ze levenslang te geven voor vergissingen. Types die liefst loeren naar fouten van anderen om zichzelf er mee te bevredigen of mensen net zo lang sarren totdat er een tv-momentje van het jaar uit komt.

Die trend lijkt voorbij. Treiteren is niet meer ‘lekker brutaal’ en leedvermaak is niet meer de beste humor. Misschien begon de kentering bij Project X Haren, gestart als hardnekkige pesterij tegen een meisje dat haar 16e verjaardag wilde vieren. Dat pakte toch minder leuk uit dan gedacht.

Toen was er de zelfmoord van Tim die doodgepest werd en van wie de moedige ouders zijn rouwadvertentie aangrepen voor een hartverscheurend protest. De ook al moedige Jeffrey Arenz vond deze week plots tot in de hoogste kringen gehoor met zijn oproep tegen pesten. En twee Australische dj’s die al pestend een verpleegster de dood injoegen werden plots zelf wat ze anderen zo graag wilden laten zijn: slachtoffer. Dat bleek toch een minder prettige ervaring. En dan was er nog niet eens een groot publiek dat hen proestend uitlachte.

Waar zou die kentering vandaan komen? Voortschrijdend inzicht? Misschien is een betere verklaring de crisis. Pesten is een strijd van winners tegen losers. Zo zien de treiteraars het althans zelf. In een tijd van economische voorspoed, als de graaiers nog aanzien hebben, is het de tijd van de winnaars. Maar die voorspoed is verdwenen en hele grote groepen worstelen nu met onzekerheid over de toekomst. We zijn niet ineens allemaal losers maar we realiseren ons dat het label dichterbij is dan we ooit konden vermoeden. Dat stemt tot nederigheid maar kweekt ook begrip. Het Pavlov-achtige gelach om de losers verstomt. Fijn als dat waar is maar toegegeven: een wereldcrisis is wel een beetje zwaar middel om dergelijk ongewenst gedrag te bestrijden.

Misschien is het zoeken naar zo’n grotere oorzaak te ingewikkeld en zijn we het getreiter gewoon zat. Tijd voor iets anders. Maar wat de achtergrond ook is, de glorietijd van de treiteraars lijkt – althans voorlopig – even voorbij. Die omslag wordt veroorzaakt doordat genoeg mensen laten merken dat ze er klaar mee zijn. Ze spreken luid en duidelijk hun afkeuring uit. Dat werkt het beste. De treiteraar pest immers vooral om zelf populair te worden. De media hielpen hen daar de laatste jaren wel erg klakkeloos bij. En draaien nu net zo makkelijk mee met een andere wind die de eikels van de boom doet vallen.