Effectief altruïsme? Niet zonder schoonheid en verbeelding

Afgelopen week schreef Rutger Bregman een treffend artikel over effectief altruisme in De Correspondent. Een citaat:

Hij vertelt over de beweging van mensen die zo effectief mogelijk anderen willen helpen. Met hun daden of met hun geld. Mooi. Maar hij noemt ook een groot dilemma: wanneer doe je genoeg? Hoe kun je bewust leven zonder je vreselijk schuldig te voelen? Daarmee raakt hij aan een belangrijke vraag (en reden waarom ik The Turn Club heb opgericht): hoe brengen we datgene waar we goed in zijn naar de plek waar het het hardste nodig is?

Bregman beschrijft het dilemma helder. Lees of luister maar even (30 minuten). Maar één ding ontbreekt naar mijn idee in dit stuk: ons gedrag wordt zelden echt door rationele afwegingen bepaald. Uit ontluisterend onderzoek* blijkt bijvoorbeeld dat boeken over ethiek en moraal even vaak te laat of met vlekken terugkomen bij de bibliotheek als boeken over andere onderwerpen. Ook bleken studenten die net een college kregen over de Barmhartige Samaritaan niet sneller iemand te helpen aan de kant van de weg dan hun collega’s die over een ander onderwerp leerden.

Kennis kan je inzicht geven in de mechanismes achter het onrecht en je eigen rol duidelijker laten zien. Dan zie je dat eten van vlees of kopen van goedkope kleding deel is van een groot, urgent probleem. Maar dat is nog geen actie. Er is meer nodig. En dat meer, dat is je omgeving. We meten ons gedrag bewust of onbewust af aan een norm. We kijken wat normaal is en zoeken onze plek daarin. Een belangrijk aspect van goed doen, is daarom: zichtbaarheid. Daarmee gaat de norm van wat normaal is verschuiven.

In een met incidenten geobsedeerde media-samenleving blijven veel verhalen onzichtbaar. Soms schrijft iemand een boek over hoe de meeste mensen deugen, maar de uitzonderingen en schandalen bepalen het algemene beeld. En daarnaast is er een hitsig reclame-circus dat miljarden spendeert om ons te vertellen met welke spullen, kleding en auto’s je een geslaagd mens bent. Het beeld van wat normaal is wordt daarmee ernstig vertekend. Het uiten, delen en zichtbaar maken van wat werkelijk van waarde is, laten zien waar we voor willen zorgen en wat we belangrijk vinden, is daarom werkelijk essentieel. Het vergt meer dan een artikel delen op Twitter of een t-shirt dagen met een mooie tekst.

We zullen onze gevoelens en ervaringen over moeten brengen in aansprekende verhalen, pakkende beelden of muziek. Zodat mensen om ons heen niet alleen weten, maar ook voelen dat het ons ernst is. En als je niet zelf vaardig met een muziekinstrument, camera of schrijfapparaat bent, kun je beeld- geluid en woordenmakers uitnodigen om betrokken te raken bij het verhaal dat je wilt vertellen. Er zijn veel creatieve en artistieke mensen – vaak laten we hen hun ding doen, en zien we niet hoezeer zij nodig zijn om de revolutie onweerstaanbaar te maken.