Eet de antiracismebeweging haar eigen kinderen op?

De discussie binnen en buiten Bij1 over de Antilliaanse anti-zwartepiet actvisist Quinsy Gario herinnerde mij aan de racisme en slavernijdiscussie op Curaçao uit 2010. Tien jaar geleden publiceerde Colet van der Ven Slagschaduwen. Erfenis van een koloniaal verleden , waarin zij 36 vooraanstaande Antillianen interviewde over hun eiland. Politici, wetenschappers, kunstenaars en mensen uit het bedrijfsleven. Zwarte Antillianen, witte Antillianen, mannen en vrouwen, zij spreken allemaal over het slavernijverleden.

De Antilliaanse architect Carlos Weeber (in Nederland bekend als Carel Weeber van de Zwarte Madonna en het wilde wonen) zegt: ‘Het slavernijverleden is heftig aanwezig. Dat kan ook niet anders. Het gaat over eeuwenlange onderdrukking. Als ik in de auto zit en ik neem lifters mee, dan spreken ze me altijd aan met master. (…) Bij de blanken sluimert ook nog de meestersmentaliteit. Ik ben lid een een clubje vertegenwoordigers van de blanke culturele sector. Zij noemen zichzelf ‘Curaçaose cultuur’. Ze hebben niet in de gaten dat die cultuur al lang niet meer van hen is.’

Politicus Helmin Wiels: ‘Bewustwording kan als een bedreiging worden ervaren. Zolang je de massa onwetend houdt, kun je manipuleren en aan de macht blijven. (…) Ik word ervan beschuldigd racist te zijn. Het kan me niet schelen (…) Over taboes rond kleur moet gesproken worden.’ Wiels is een radicale en compromisloze strijder tegen de corruptie in de gekleurde bovenlaag, die zich in zijn ogen niet bekommert om hun zwarte landgenoten. Ik schreef hierover in de Volkskrant een stuk onder de titel ‘Het enige zwarte waar de Antilliaanse elite dol op is is zwart geld’.

De zwarte Guiselle Martha, inmiddels gepromoveerd, zegt over Wiels: ‘Hij benoemt het racisme en dat is not done op Curaçao.’ Voormalig gevolmachtigd minister Carel de Haseth: ‘Wiels en zijn companen spelen in op anti-Nederlandse gevoelens en slaan racistische taal uit. Ze noemen hun tegenstanders makamba pretu of bomba of Oreo’s – naar de populaire koekjes die zwart van buiten zijn en wit van binnen.’

Filomena Marquez (maatschappelijk werkster) merkt op ‘Degenen die zo sterk tekeer gaan tegen de makamba’s (Antilliaans scheldwoord voor Nederlanders, m.f.) doen dat omdat ze zich niet gelijkwaardig voelen.’ En Glenn Helberg (psychiater) constateert: ‘Politici maken gebruik van sentimenten uit het verleden om stemmen te trekken voor eigen gewin (…) Het volk is voor hen niet meer dan stemvee (…)’

Helmin Wiels werd in 2013 vermoord. Oud-minister van Financiën, George Jamaloodin, gaf opdracht tot die moord: in maart 2021 werd hij veroordeeld tot een celstraf van 30 jaar.

Colet van der Ven weet op basis van 36 interviews de sfeer van een debat op te roepen, dat in werkelijkheid nauwelijks bestaat. Je waant je al lezende in een interessant en veelstemmig debat over kwesties van kleur. In werkelijkheid werd en wordt op Curaçao helemaal niet genuanceerd gedebatteerd, sterker nog: er wordt nauwelijks gedebatteerd, althans niet in het openbaar. Waar het fysieke debat niet bestaat krijgt de lezer bij Van der Ven toch een beeld hoe zo’n debat eruit zou zien als alle deelnemers zich aan een aantal debatregels zouden willen houden.

In Nederland woedt sinds enige tijd eenzelfde discussie over het slavernijverleden en de – racistische – gevolgen daarvan. En net als op Curaçao komt een debat in niet echt tot stand. Toen de NPO een racismedebat over racisme en slavernij wilde uitzenden, werd dat geboycot door anti-racistische activisten die in een open brief aan de NPO schreven: ‘Een debat is een discussievorm waarbij het de bedoeling is een stelling te verdedigen of juist te bestrijden. (…) Wij vinden dat racisme geen stelling is om te verdedigen of te bestrijden. Racisme is geen mening maar een moorddadig systeem dat al eeuwenlang stelselmatig zwarte mensen uitbuit, uitsluit, onderdrukt en generaties lang trauma’s heeft veroorzaakt. Door Jort Kelder het debat te laten leiden zijn wij van mening dat er dus kennelijk iets verdedigd moet worden bij witte mensen om zich racistisch te mogen uiten.’

Geen debat dus tussen racisten en anti-racisten. Maar inmiddels is er ook onder de anti-racisten een conflict uitgebroken waarover niet gediscussieerd kan worden: in Bij1 strijden partijbestuur en aanhangers van Quinsy Gario om het slachtofferschap.

Een open discussie daarover op het partijcongres blijkt niet mogelijk. Quinsy Gario reageert met de mededeling dat zijn leven op het spel staat. ‘Ik vecht voor mijn leven’. Die uitspraak wordt door tegenstanders opgevat als een ultieme poging het slachtofferschap op te eisen. Maar is die angst echt zo onbegrijpelijk bij een Antilliaanse activist bij wie de moord op Helmin Wiels op zijn netvlies gebrand staat?