Eercultuur heeft meer nodig dan de inburgeringscursus

Iemand die er niet in is opgegroeid kan moeilijk aanvoelen hoe diep de psychologische wortels van een ‘eercultuur’ kunnen zijn. Voor een mentaliteitsverandering heb je meer nodig dan een aanpassing van de inburgeringscursus. 

Het Landelijk Expertise Centrum (LEC) en minister Van Weel van Justitie maken zich zorgen over de toename van eergerelateerd geweld. LEC meldde vorig jaar 619 gevallen. "Elk geval is er een te veel", zegt minister van Weel. "Helaas neemt het aantal mensen toe dat het acceptabel vindt om dit soort delicten uit te voeren. Dat heeft te maken met een gebrek aan inburgering in Nederland en de manier waarop wij hier omgaan met de vrijheid van keuze van individuen."

Ik deel de zorgen van de minister en het LEC. Als mediator bij echtscheidingen en deskundige op het terrein van eergerelateerd geweld vragen officiële instanties en organisaties mij geregeld om raad.. Bij dezen nogmaals mijn nadrukkelijke advies: vervang de term eerwraak met eermoord. Want je neemt geen wráák, je begaat een móórd! Berecht het vooral ook als moord.

Eermoord moet de ‘eer’ van een familie, clan of gemeenschap herstellen.  Het slachtoffer (meestal een vrouw) heeft zogenaamd de reputatie (seref) of eer (namus) van de familie geschaad. Bijvoorbeeld door: een relatie aan te gaan zonder toestemming, te breken met het geloof, tegen de zin van de familie te scheiden, een gearrangeerd huwelijk te weigeren, te vertikken om een hoofddoek te dragen, seksuele contacten voor het huwelijk of ander ‘immoreel’ gedrag. Samengevat heet dat ook wel ‘verwestering’.

Broers, maar ook ooms, tantes of neven kunnen het beulswerk uitvoeren. De moord moet gezichtsverlies van de clan voorkomen of ‘goedmaken’.

Eermoord komt vooral voor in sterk collectieve culturen waar eer en schaamte van de groep een grote rol spelen. Levensgevaarlijk is roddel. Die zet een familieclan onder druk om ‘maatregelen’ te nemen tegen de overtreder van de culturele codes. In zekere zin kunnen daders ook slachtoffer zijn. Onder druk van de eigen familie worden ze moordenaar.

Het is onrealistisch te denken dat mensen in korte tijd volledig afstand kunnen doen van culturele en religieuze codes of waarden. Ze hebben tijd nodig om met alle mogelijke hulp een mentaliteit te creëren die je kunt samenvatten met ‘wel eer, geen geweld’. Dat is een zeer ingewikkeld psychologisch proces, waarbij een inburgeringscursus hooguit een bescheiden bijrol kan spelen. Er is intensieve en langdurige andere hulp nodig.