Eerbetoon aan de jongerenwerker

Een paar weken geleden bewoog Nederland onder een baldakijn van oorlogsretoriek. Iedereen en zijn moeder wenste dat Spartaanse methodes toegepast zouden worden op (onze eigen) jongeren die in steden tekeer waren gegaan. De consequenties van dergelijk venijnige retoriek (– en onze verantwoordelijkheid in deze) werd al in een eerder artikel hier op Joop belicht. Wat maakt dat de rust de afgelopen weken is wedergekeerd?

In het begin van de twintigste eeuw werd er in verschillende provincies een zogenaamd ‘beschavingsoffensief’ ingezet. Bepaalde gemeenschappen werden geëquipeerd met bibliotheken en buurthuizen. Het opbouwwerk had als effect dat er in de betreffende gemeenschappen een economische en sociale groei plaatsvond. In 1985 werd er, ondersteund door lokale fondsen ten behoeve van armoedebestrijding, het straathoekwerk ingezet. Drugsgebruik, hooliganisme en vandalisme werd zodanig teruggedrongen, dat in 1993 het straathoekwerk erkend werd door de overheid en het zodoende meer middelen kreeg om haar beroep uit te voeren. De afgelopen 15 jaar is de overheidssteun in dit werkveld teruggeschroefd. Vooral preventief jongerenwerk had hieronder te lijden.

Eigenlijk past hun werk niet bij deze tijd. Het buurt-, opbouw-, jongeren-, en straathoekwerk is een langzaam en tijdrovend proces. De kern van het werk ligt namelijk in het opbouwen van een band. Die is niet zomaar in een dag of twee gesmeed. Daarnaast is de realiteit erg weerbarstig, waardoor het werk kwetsbaar is. Op basis van betekenisvol contact kan er ontwikkeling plaatsvinden. Die ontwikkeling is altijd onderhevig aan de omstandigheden (achtergrond en beïnvloedende factoren voor de jongeren). De straathoekwerker wordt een heuse evenwichtskunstenaar, onderweg naar vertrouwen, naar het bestendigen van een veilige haven.

Eén van de grondleggers van de methode in dit werk is Andries Baart. Hij werkte in een jarenlang onderzoek de presentietheorie uit. Deze pastoraal werker bleef maandenlang wandelen door zijn toegewezen wijk. Het effect: hij werd een bekend gezicht. Pas daarna ging hij alledaagse gesprekjes aan. Pas na een jaar kon hij concreet aan de slag met de problemen die speelden in de wijk. Nabijheid was alles: zorg dat je aanwezig bent.

‘Deze jongeren hebben geen reden nodig om te rellen’: een vaak gelezen commentaar op de ongeregeldheden. Waarom nu? Waarom geen heftige, grootschalige rellen in 2018, of 4 maanden geleden? Er zit betekenis in het feit dat de rellen nu plaatsvinden. Naar die betekenis kun je als buitenstaander gissen, maar er is maar één manier om erachter te komen. Een gesprek voeren. En dit is wat de straathoek- en buurtopbouwwerkers doen. Toen Nederland zich de afgelopen weken puissant van krijgstaal bediende, waren bij de straathoekwerkers alle hens aan dek. Praten als brugman, zorgen voor stabiliteit, zorgen voor rust. Aanwezig zijn is één. Het tweede was het meest onontbeerlijke: de jongeren zíén. Als het niet voor de geduldige en subtiele ijver van de jongerenwerkers was geweest, dan lagen nu wellicht onze steden in puin.