Het is een vloek om een heilige stad te zijn

Jeruzalem is een rampzalige stad. Daarvoor bestaan drie redenen. Ten eerste heeft koning Salomo er de eerste joodse tempel gebouwd tot een behuizing voor de Ark des Verbonds. Ten tweede is Jezus Christus er gekruisigd op de hoogte Golgotha, wat volgens een evangelist Schedelplaats betekent. En ten derde voer de profeet Mohammed er ten hemel. Hij zette zich af van de Tempelberg. Daarom heeft kalief Abd-el Wahd de Mariakerk die daar stond om laten bouwen tot de Al-Aqsa-moskee. Daarnaast plaatste hij de beroemde Rotskoepel om het vertrek van de profeet naar de hemel te gedenken.

Jeruzalem is heilig voor de drie grote monotheïstische wereldgodsdiensten. Dat de aanhangers van deze religie allemaal dezelfde God vereren, namelijk die van Abraham, Isaak en Jacob uit het Oude Testament, dat zij geloven dat er naast deze God geen andere bestaat, dat brengt hen niet bij elkaar. Integendeel, zij verlangen elk voor zich het exclusieve recht op Jeruzalem. Die stad moet volledig in het teken staan van het kruis, of van de halve maan, of van de ster van David. Wat de christenen betreft moet gezegd worden dat zij zich na de kruistochten in de praktijk niet zo druk gemaakt hebben om hun heilige stad, al hadden heersers als Napoleon III of de Russische tsaren wel de neiging om zich op te werpen als beschermers van de christenen in Palestina.

Juist omdat het conflict rond Jeruzalem zo religieus getint is, zal een oplossing niet gauw gevonden worden. Ging het om geld of strategische ligging, dan was het wellicht mogelijk om een compromis te vinden. Je maakt er bijvoorbeeld een internationale stad van zoals Danzig en Tanger voor de Tweede Wereldoorlog. Vlak voor de uitroeping van de staat Israël heeft paus Pius XII dat nog gesuggereerd maar er werd geen aandacht aan besteed. Zoals Stalin ooit gevraagd schijnt te hebben: “Hoeveel divisies heeft de paus?”

Een andere oplossing zou zijn om Jeruzalem tot hoofdstad te maken van zowel Israël als Palestina. Het wordt dan bijvoorbeeld bestuurd onder toezicht van een comité dat is samengesteld uit leden van de Knesset en het Palestijnse parlement. Het is voor honderd procent de hoofdstad van Israël en voor honderd procent de hoofdstad van Palestina. Valt dat te organiseren? Waar een wil is, is een weg, en als men vastloopt dan kan men de positie van Brussel tussen Vlaanderen en Wallonië als uitgangspunt nemen. Maar die wil is er niet.

Misschien heeft Jeruzalem zijn mooiste dagen wel gekend in de tijd van de Ottomanen. Het was toen een provinciestad in een enorm rijk dat zich uitstrekte van de Donau tot de Indische Oceaan. De sultan in Istanboel had wel wat anders te doen dan zich om dat afgelegen gat te bekommeren. Al-Aqsa moskee of niet.

Het rijk werd uit de losse hand bestuurd door niet altijd even integere regionale bestuurders met de status van pasja die in hun machtsgebied de verschillende religieuze partijen tegen elkaar uitspeelden en zo het evenwicht bewaarden. Beetje corrupt. Beetje de andere kant op kijkend als dat beter uitkomt. Vaag, nooit doortastend. Nu en dan tóch een of andere fanaticus discreet een kopje kleiner makend. Heel vaak is dat de beste manier om een gebied te beheren dat eigenlijk een kruitvat is van religieuze, politieke of etnische tegenstellingen. Alleen zo houd je de lonten en de explosieve lading van elkaar gescheiden.

De Jeruzalemse economie was toen al voor een belangrijk gedeelte gebaseerd op het uitbenen en leegtrekken van bedevaartgangers die de voor hen heilige plaatsen wilden bezoeken.

Die gezegende toestand komt nooit meer terug. Daar heeft het westerse kolonialisme voor gezorgd. Door aan de ene kant de zionisten hun joods nationaal tehuis te beloven en aan de andere kant de Arabieren het herstel van hun rijk hebben de Britten de zaak op scherp gezet en nu zit iedereen met de gebakken peren.

Het láátste wat we kunnen gebruiken, is dat een westerse mogendheid zich nadrukkelijk uitspreekt over de status van Jeruzalem, vertelt welke wereldgodsdienst er de dienst uit mag maken. Daarmee gooit zo’n mogendheid alleen maar olie op het vuur. Je hebt ook nog kans dat je rechtstreeks wordt betrokken in een religieus conflict. Want dat is de strijd om Jeruzalem, wat voor kleed de strijders ook mogen aantrekken om hun werkelijke drijfveren te maskeren.

Het is een vloek om een heilige stad te zijn. Maak het niet erger door partij te trekken, zoals in Nederland de SGP, de Christen Unie, PVV en FvD dat willen doen. De gewone inwoners van Jeruzalem hebben het al moeilijk genoeg. En tenslotte: niemand is gediend bij atheïstische rants of borstklopperij om het rationalisme dat onze eigen samenleving zou kenmerken. Met neerbuigendheid en het vieren van de eigen voortreffelijkheid heeft nog nooit iemand vrede gesticht.