Een vergeten politieke moord

Jeruzalem: hier is God wreder
Dan hij in één stad is geweest
De Klaagmuur: ik buig mijn hoofd neer
in een gebed dat beeft en vreest

Jacob Israël de Haan

De 'moeilijkheden' in Palestina begonnen na de stichting van de staat Israël in 1948 zo leest men strijk en zet. Maar dat is niet juist. Ze stammen van veel eerder. Omdat in te zien moet men zijn aandacht richten op een vergeten politieke moord… op een BN-er.

6 Mei 2002 werd Pim Fortuyn op het Mediapark in Hilversum omgebracht door de radicale milieuactivist Volkert van der G. Het was de eerste politieke moord op een Bekende Nederlander (BN-er) sinds tijden. Al snel gevolgd door nog een politieke moord, die op de filmregisseur en eveneens Bekende Nederlander Theo van Gogh op 2 november 2004 in de Amsterdams Linnaeusstraat door de moslimfanaat Mohammed Bouyeri. Daarvoor was al decennia geen politieke moord in Nederland geweest, zo wordt daar dan steeds trouwhartig bij vermeld. 

Als laatste politieke moorden voorafgaande aan die op Fortuyn en Van Gogh worden dan genoemd de lynchpartij op de gebroeders De Wit in Den Haag door een woeste menigte op 20 Augustus 1672  en de gerechtelijke moord op 13 mei 1619 op Johan van Oldebarnevelt. Men kan inderdaad de gebroeders Johan en Cornelis De Wit en Johan van Oldenbarnevelt gerust de BN-ers van hun tijd noemen. 

Maar... dat er tussen hun moord en die van Fortuyn en Van Gogh geen politieke moord op een BN-er heeft plaats gevonden, dat is niet zo. Die heeft het wel degelijk. Een moord die zeker zoveel stof deed opwaaien in zijn tijd, als de moorden op Fortuyn en van Gogh in de onze. Waarschijnlijk heeft het ongenoemd blijven van deze politieke moord er mee te maken dat dat plaats van het misdrijf niet in Nederland was, maar in Palestina. 

Ik heb het hier over de moord op Jacob Israël de Haan in Jeruzalem op 30 juni 1924. De schrijver Jacob Israël de Haan, broer van de eveneens bekende schrijfster Carry van Bruggen, was een zeker BN-er in zijn tijd. Zijn boek met schetsen over de Amsterdamse wijk ‘de  Pijp’ in 1904 , De Pijpenlijntjes had hem zelfs berucht gemaakt. Omdat daar een homoseksuele verhouding in voor komt. Vèr voor Gerard Reve dus. De goegemeente reageerde geschokt. De schrijver werd gedwongen te stoppen met lesgeven en werd de SDAP uitgezet. In 1908 deed De Haan niettemin er nog een schepje bovenop. In Pathologieën, de ondergang van Johan Vere de Witt wordt zelfs een homoseksuele verhouding met sadomasochistische inslag beschreven.

De Haan was in zijn tijd een erkend dichter. Ook nu nog. Lettrè Gerrit Komrij stelde een Bloemlezing uit De Haans gedichten samen: Ik ben een jongen te Zaandam geweest. In zijn Inleiding rekent Komrij De Haan tot de grootsten in de Nederlandse Dichtkunst. Dat is misschien wel wat veel gezegd, maar het is zeker waar dat van De Haans (omvangrijke) reeks kwatrijnen, er velen zijn, die niets van hun oorspronkelijke kracht verloren hebben. Zie bovenstaand kwatrijn over de Klaagmuur.

Komrij’s interesse in De Haan had zeker te maken met hun beider grote belangstelling voor persoon en werk van Oscar Wilde. De Haan bezoekt zelfs de gevangenis van Reading Goal, waar zijn literair idool Oscar Wilde zijn straf  had moeten uitzitten wegens het verrichten van  homoseksuele handelingen, in Wilde's tijd strafbaar in de UK.

Bekend is ook De Haans boek over zijn tocht langs Russische gevangenissen in 1918. Want De Haan was in zijn tijd behalve dichter ook een vooraanstaand strafrechtjurist en criminoloog.

Jacob Israël de Haan maakte zich in toenmalig Palestina, waar hij correspondent was voor het Algemeen Handelsblad, in zionistische kring niet geliefd door op te komen voor een gelijkwaardige behandeling van de Arabische bevolking. Hij woonde daarom ook ostentatief in de Arabische wijk van Jeruzalem.

Door de zionistische organisatie Hagana werd hij daarom geliquideerd op 30 juni 1924. Op bevel van Itzak Ben Zwi, de latere (ná Ben Goerion) president van Israël (1952-1963).

In 1992 wijdde Emile Fallaux een TV-documentaire aan de zaak De Haan, ‘Het einde dat men niet keren kan’,waarin Fallaux de man, die de drie dodelijke pistoolschoten op De Haan loste, wist te interviewen. Zijn naam: Avraham Tehomi, toen inmiddels een 89-jarige zakenman in Hongkong.