Een politiek zonder zelfreflectie, schaamte of geweten

Als je mij vier jaar geleden had verteld dat in 2021 een demissionair minister een onderhandse aanbesteding van bijna één miljard aan een net opgerichte stichting zou verdedigen met ‘want anders duurt het zo lang voor je aan de slag kunt’, dan zou ik je toch een beetje vreemd hebben aangekeken.

In 2017 was ik net terug uit Albanië, waar ik een paar jaar had gewerkt als onderzoeksjournalist. Onder het regime van minister-president Edi Rama, die overigens aanstaande zondag grote kans maakt herkozen te worden na een door schandalen geplaagde verkiezingscampagne, is de rechtsstaat totaal uitgehold, hetgeen samenvalt met een explosie aan frauduleuze, onderhandse aanbestededingen van gigantische overheidscontracten, waarvan veelal de publieke winst op zijn zachtst gezegd twijfelachtig is. Miljoenen aan publiek geld gaan naar vriendjes, zakenpartners, en nieuw opgerichte BV’s met een brievenbusadres in belastingparadijs Nederland. Kritiek op dit soort praktijken, zover die al in de grotendeels door de overheid gecontroleerde media naar voren komt, wordt afgewimpeld met het argument dat al deze projecten ‘voor het volk’ zijn, en daarmee is de kous af.

De afgelopen maanden heb ik tot mijn grote ontzetting moeten zien hoe de praktijken die Albanië tot een zogenaamde ‘failed state’ maken ook hier in Nederland aan het licht zijn gekomen, vrijwel zonder enige vorm van reflectie van de politiek betrokkenen. Alhoewel voor het afkalven van de rechtsstaat al in 2010 werd gewaarschuwd in Willem van Bennekoms ‘Op drijfijs’, bracht de toeslagenaffaire een shockerend gebrek aan democratische controle op de overheid aan het licht. Dat vervolgens een demissionair minister-president er ook nog mee wegkomt te liegen over het verwijderen van een lastig parlementslid is dagelijkse kost in Albanië, maar omdat hier live op mijn beeldscherm te mogen zien was ontluisterend. Net zoals Edi Rama, gebruikte Rutte de corona-epidemie voor zijn eigen politieke gewin door net voor de verkiezingen de lockdown te versoepelen, waarmee hij zijn eigen politieke toekomst boven de welvaart van de bevolking stelde. De desastreuze gevolgen daarvan zijn in ieder ziekenhuis zichtbaar, en de hernieuwde strikte lockdown is een direct gevolg van het zelfzuchtige kortetermijndenken toen.

De kers op de taart is toch echter de onwettelijke, onderhandse aanbesteding van ‘teststraten’ aan een recent opgerichte stichting gerund door een voormalig generaal voor het ontstellende bedrag van 925 miljoen euro, zonder toezicht: een zak geld met een carte blanche voor pseudo-wetenschappelijk onderzoek terwijl we eigenlijk toch al ‘vlak voor de finish’ zouden moeten zijn. De brede verontwaardiging over de verkwisting van deze publieke gelden, terwijl de slachtoffers van de toeslagenaffaire nog ongecompenseerd zijn, kleine zelfstandigen het water aan de lippen staat en zorgpersoneel onder enorme fysieke en emotionele stress doorploetert, is inmiddels tot een kookpunt gekomen nu het duidelijk is dat deze ‘teststraten’ worden opgezet voor evenementen als een massaal Koningsdagfeest op loopafstand van een ziekenhuis, georganiseerd door een ‘publiek-private samenwerking’ waarvan de programmamanager een voormalig product manager is van het radiostation dat dit feest, mogelijk gemaakt door miljoenen aan belastinggeld, met zijn logo bestempelt.

In Albanië had ik ik niet opgekeken van een dergelijke shockerende belangenverstrengeling, maar in ieder geval staat daar niemand naar andere landen te wijzen wat een corrupte nesten het allemaal zijn. Maar hier in Nederland zijn we de meesters, koningen, keizers van het opgeheven vingertje. Onze politici weten ieder moment aan te vatten om te wijzen naar ‘geldverkwanselende’ Italianen, ‘luie’ Spanjaarden, ‘potverterende’ Grieken, of, inderdaad, ‘criminele’ Albanezen, en hen, als het even kan, ook daar eens lekker voor te straffen. Maar Nederland, o hoge dames en heren van het Binnenhof, doet niets onder wanneer het gaat om het afkalven van de rechtsstaat, het ondermijnen van grondrechten, corrupte aanbestedingen, vriendjespolitiek, witwaspraktijken en draaideurbanen.

Ik heb gezien hoe een politiek systeem eruitziet zonder zelfreflectie, schaamte of geweten, en dat systeem wordt door Mark Rutte en de zijnen, tenzij wij ons daar niet heel snel en massaal tegen keren, ook in rap tempo in Nederland ingevoerd.