‘Eén pagina geschiedenis is hetzelfde waard als een boek vol logica’

Twee rechters in gevecht over positieve discriminatie

Afgelopen vrijdag verbood het Hooggerechtshof van de Verenigde Staten twee Amerikaanse universiteiten om bij de toelating van studenten, voorrang te geven aan mensen van kleur.

Ketanji Jackson Brown is een van de rechters en behoort tot de liberale minderheid van het Hooggerechtshof. Ze is het in niets eens met de uitspraak en schrijft een indrukwekkende dissenting opinion (een uitleg waarom ze het oneens is met de uitspraak). Rechter Clarence Thomas schaart zich wel achter de uitspraak. Thomas is één van de twee meest conservatieve rechters van het Hooggerechtshof - hij schrijft een concurring opinion (een aanvullende argumentatie voor de uitspraak).

Beide rechters kunnen schrijven - hun betogen worden uitgebreid geciteerd op de sociale media. Beide betogen zijn meer dan een juridische beschouwing. Ze staan voor twee fundamenteel verschillende manieren van denken over diversiteit in een samenleving en de rol van publieke instituties.

In dit artikel geef ik eerst de essentie van hun betogen weer - zoveel mogelijk met door mij vertaalde citaten, zodat ook de retorische kracht van de opinies doorkomt. Daarna een korte analyse van de twee verhaallijnen - die we overigens ook in andere debatten over diversiteit tegenkomen.

I

Ketanji Jackson Brown is de eerste zwarte vrouwelijke rechter van het Hooggerechtshof. Ze werd vorig jaar benoemd door president Biden. Een aantal elementen uit haar dissenting opinion:

“Stel je voor: twee studenten uit North Carolina, John en James. Beiden hebben hun wortels in het North Carolina van 1789, het oprichtingsjaar van UNC (Universiteit van North Carolina, een van de twee universiteiten die het verbod kregen opgelegd, HdB). Beiden willen hun familie eren door naar de belangrijkste onderwijsinstelling van de staat te gaan. John zou de zevende generatie zijn die afstudeert aan UNC. Hij is wit. James zou de eerste zijn. Hij is zwart. Mag dat een rol spelen in het toelatingsproces van UNC?

‘Eén pagina geschiedenis is hetzelfde waard als een boek vol logica’ - dat moeten we bedenken als we deze vraag beantwoorden.”

Rechter Jackson gaat in haar betoog terug naar de slavernij en de afschaffing van de slavernij. Wat gebeurde er daarna?

“De vrijgelatenen wilden voor zichzelf werken en financiële zekerheid opbouwen. Toch weigerden witte zuiderlingen vaak om land aan zwarte Amerikanen te verkopen, zelfs als dat economisch verstandig was. Sommige staten namen wetten aan die zo’n verkoop verboden. Dat dwong zwarte mensen om pacht te betalen, waardoor ze altijd schulden hadden bij de landeigenaar. Landloperswetten criminaliseerden vrije zwarte mannen die niet voor witte landheren werkten. Veel staten verboden vrijgelatenen te jagen of te vissen, zodat ze als pachters de facto weer in slavernij gingen. Een veelheid aan wetten zorgden ervoor dat zwarte mensen niet de vrijheid hadden om elders een beter leven op te bouwen.

Amerikaanse steden ontwikkelden een raciaal uitsluitingsbeleid, waardoor zwarte migranten onevenredig hoge prijzen moesten betalen voor huisvesting. Banken wilden geen leningen verstrekken aan zwarte mensen.

Tussen 1930 en 1960 werd minder dan één procent van alle hypotheken verstrekt aan Afro-Amerikanen. Zwarte mensen werden zo uitgesloten van de grootste kans op rijkdom in de Amerikaanse geschiedenis. Deze uitsluiting-toen wordt versterkt door de vele financiële voordelen die huiseigenaren-nu hebben.

De verschillen op basis van huidskleur zijn echo's uit het verleden en bestaan vandaag de dag nog steeds. En ze zijn nog steeds grimmig”

Jackson besteed uitgebreid aandacht aan de grote financiële verschillen tussen wit en zwart Amerika. Financiële verschillen hebben allerlei desastreuze gevolgen: minder toegang tot het onderwijs, tot de banenmarkt, tot de zorg, tot topposities in bedrijven

“Met de geschiedenis in de hand, keren we nu terug naar John en James. Het is niet Johns schuld dat hij de zevende generatie is die afstudeert aan UNC. UNC zou hem moeten toestaan om die erfenis te eren. Maar het is ook niet de schuld van James dat hij pas de eerste zou zijn. En UNC moet zich kunnen afvragen waarom dit zo is.

Zeven generaties geleden, toen Johns familie haar kennis en rijkdom opbouwde op de campus van UNC, was James' familie slaaf en werkte ze op de velden van North Carolina.

Zes generaties geleden probeerde North Carolina de afschaffing van de slavernij teniet te doen door middel van terreur en geweld, in de hoop iedereen die op James leek uit te sluiten van gelijk burgerschap.

Vijf generaties geleden maakten de roodhemden (paramilitaire eenheden van witte suprematisten, HdB) van North Carolina het karwei af.

Vier en drie generaties geleden was officiële segregatie en discriminatie diep geworteld in North Carolina - tot in de UNC-reglementen aan toe.

Twee generaties geleden ging de gouverneur van North Carolina nog tekeer tegen ‘integratie omwille van de integratie’.

James’ familie liep dus minimaal één generatie geleden, zes generaties achter vanwege haar afkomst, waardoor die van John zes generaties voor lag.

Deze verhalen zijn niet het verhaal van elke student. Maar het zijn wel de verhalen van veel studenten.”

Als er minder zwarte studenten naar de universiteit gaan, heeft dat ook andere gevolgen. Het leidt tot minder diversiteit onder afgestudeerde professionals, bijvoorbeeld tot minder zwarte artsen.

“Onderzoek toont aan dat zwarte artsen de pijntolerantie van zwarte patiënten meer nauwkeurig inschatten en hen dienovereenkomstig behandelen. Voor zwarte pasgeborenen met een hoog risico verdubbelt het hebben van een zwarte arts de kans dat de baby blijft leven en niet sterft.”

De uitspraak van het Hooggerechtshof, vervolgt Jackson, “is gebaseerd op het idee dat kleurenblindheid het probleem van achterstelling op basis van huidskleur oplost. Maar de ironie is dat als je universiteiten instrueert dat ze de kloof tussen aankomende studenten als John en James niet mogen zien - die kloof juist groter zal worden. De dag, waarop elke Amerikaan gelijke kansen heeft om zich te ontplooien, zal nog later aanbreken.”

II

Clarence Thomas werd in 1991 benoemd door George Bush Senior en was toen de tweede zwarte rechter in de geschiedenis, die toetrad tot het Hooggerechtshof. Clarence Thomas gaat in zijn opinion in op Jacksons overwegingen.

“Verschillen tussen de gemiddelde rijkdom van zwarte en witte Amerikanen zijn, grondwettelijk bezien, irrelevant. Ik ben het er natuurlijk mee eens dat onze samenleving niet kleurenblind is en dat ook nooit geweest is. Mensen discrimineren elkaar om allerlei redenen. Maar volgens de Grondwet moet iedere wet alle rassendiscriminatie negeren.

Onze Grondwet is kleurenblind. Alle burgers zijn gelijk voor de wet. De nederigste is de gelijke van de machtigste. De wet beschouwt de mens als mens en houdt geen rekening met zijn omgeving of huidskleur.

Zelfs in het gesegregeerde Zuiden waar ik opgroeide, waren individuen niet de som van hun huidskleur. Toen en nu zijn niet alle verschillen tussen individuen toe te schrijven aan huidskleur.

Het verschil tussen de niveaus van gezondheid, rijkdom en welzijn tussen groepen met verschillende huidskleuren bewijst niets. Je kunt met behulp van deze statistiek geen direct en oorzakelijk verband te leggen tussen huidskleur en omstandigheden - vele andere factoren, waaronder sociaal-economische status spelen ook een rol.

En dus legt rechter Jackson zelf maar een verband: de erfenis van de slavernij. Dit, beweert ze, sluit zwarte Amerikanen op in een schijnbaar eeuwig inferieure kaste. Zo'n opvatting is een belediging voor individuen en hun prestaties. Ze is een gezwel voor jonge mensen die barrières willen overwinnen, in plaats van zich te onderwerpen aan een permanente slachtofferrol. Als een aankomend student minder financiële middelen heeft, dan mag een universiteit daar rekening mee houden. Als een student medische problemen heeft, dan mag een universiteit daar ook rekening mee houden. Maar UNC mag niet veronderstellen dat een student die het vakje ‘zwart’ aankruist, voldoet aan een monolithisch en reductionistisch beeld van een gemiddelde zwarte persoon.

Individuen zijn de som van hun unieke ervaringen, uitdagingen en prestaties. Hun huidskleur is niet de verklaring van alles - goed of slecht - wat er in hun leven gebeurt.

Als het gaat over John en James, is mij niet duidelijk waarom James' huidskleur de enige factor is voor zijn toelating? Waarom zou John beoordeeld moeten worden op basis van de daden van zijn betovergrootouders? En als John niet wordt toegelaten, hoe legt UNC dat uit? Jij hebt de ongeneeslijke zonde geërfd van de generaties voor jou?

Wat te denken van Jack, een zwarte kandidaat en de zoon van een multimiljonair? Wat van Anne, het kind van Chinese immigranten? Van Jacob, het kleinkind van overlevenden van de Holocaust? Of Thomas, het achterkleinkind van Ierse immigranten die aan de hongersnood ontsnapten? Terwijl ze haar zwarte en witte wereld articuleert, negeert rechter Jackson de ervaringen van andere immigrantengroepen.

Hoewel rechter Jackson denkt dat haar opvattingen iedereen ten goede komen, is het een vaststaand feit dat iedere keer dat de overheid positief discrimineert, er iemand wordt uitgesloten, die schade lijdt - enkel en alleen vanwege zijn of haar huidskleur.

Er is geen reden om op deze weg verder te gaan. Er is een andere uitweg: een kleurenblinde Grondwet die de overheid verplicht om eindelijk de huidskleur van haar burgers opzij te zetten en zich te richten op hun individuele prestaties.”

III

Tot zover Jackson en Thomas. De beide betogen laten de grote verschillen zien tussen het liberale en conservatieve narratief over diversiteit en discriminatie. Ik vat de verschillen samen in vijf punten.

Een. In Jacksons betoog is James’ positie het resultaat van wat de generaties voor hem is overkomen. Ze kijkt inter-generationeel, kijkt naar de context waaruit James is voortgekomen. Thomas richt zich op James als individu.

Twee. Jackson gaat op zoek naar de wortel van de problematiek, de root cause: de slavernij en, na de afschaffing daarvan, de onvrijheid en de systemische discriminatie en segregatie, die generaties lang doorging. Nee, zegt Thomas, je moet naar individuen kijken en voor ieder individu is er een veelheid aan verklaringen voor de positie waarin het zich nu bevindt.

Drie. Afschaffing van positieve discriminatie heeft desastreuze gevolgen, zegt Jackson. Het ideaal van gelijke kansen voor alle Amerikanen verdwijnt zo achter de horizon. Nee, zegt Thomas, die positieve discriminatie heeft desastreuze gevolgen. Ze betekent dat zwarte jongeren worden opgesloten in hun slachtofferrol.

Vier. Thomas beweert dat de bestrijding van de ene onrechtvaardigheid, de andere onrechtvaardigheid oproept. Iedere student die een voorkeursbehandeling krijgt, levert een slachtoffer op - iemand die op grond van huidskleur niet wordt toegelaten. Jackson betoogt dat de onder-representatie van zwarte studenten vergaande maatschappelijke gevolgen heeft - zie het voorbeeld van een tekort aan zwarte artsen.

Vijf. Wie positief discrimineert, zegt Thomas, zorgt er voor dat we maar blijven denken in de tegenstelling zwart-wit. Het is een redenering die je vaker tegenkomt in conservatieve kringen. ‘Je kunt seksisme niet bestrijden door iedereen in te delen langs de lijnen van sekse’ , zegt de conservatieve denker Hof Sommers. Nee, zegt Jackson - Thomas wil dat we kleurenblind zijn, maar gebruikt dat argument van kleurenblindheid om niet te hoeven spreken over systemische achterstanden, die het Amerika onmogelijk maken om het potentieel van al zijn burgers te benutten.

IV

Je zou kunnen redeneren dat hier twee wereld- en mensbeelden tegenover elkaar staan - en dat iedereen maar moet kiezen wat het meest aanspreekt. Maar Jackson besteedt een groot deel van haar opinie ook aan een heel precieze beschrijving van wat de positieve discriminatie aan UNC nu eigenlijk inhoudt.

Het toelatingsbeleid van UNC, zegt ze, is holistisch. Studenten worden beoordeeld aan de hand een set van ministens veertig criteria. Naast studieprestaties, zijn dat bijvoorbeeld: buitenschoolse activiteiten; volharding; aangetoond vermogen tot leiderschap; bijdragen aan de gemeenschap; werkverleden; unieke of ongebruikelijke interesses; relatieve voor- of achterstand; medische uitdagingen; ervaring met opgroeien in landelijke of stedelijke locaties; status als kind of stiefkind van alumni van UNC.

Als een student er voor kiest zich bekend te maken als Afro-Amerikaan (je hoeft die informatie niet aan te leveren), weegt dat ook mee 'naast elke andere factor die een licht werpt op de kwaliteiten die de student UNC zal brengen’.

Die holistische benadering kan dus ook betekenen, zegt Jackson, dat een witte student een diversiteits-plus kan krijgen - en dat een zwarte student die niet krijgt.

Zo demonteert Jackson de essentie van Thomas’ argumenten. Er wordt uiteraard recht gedaan aan de individuele student, zeg ze. En aan de variëteit van factoren die mensen maken tot wie ze zijn. Daar is de kern van dit holistische, genuanceerde toelatingsproces - dat gaat echt niet alleen over zwart en wit Amerika. Het gaat ook over Jack, Anne, Jacob en Thomas uit Ierland. Rechter Thomas schetst een karikatuur van positieve discriminatie.

Thomas betoog past helemaal bij het huidige conservatieve narratief, inclusief de neiging om een onderwerp meteen te ideologiseren en exploiteren, te gebruiken voor polarisatie. En daarvoor heb je vaak een karikatuur nodig.

De essentie van Jacksons respons: er is geen tegenstelling tussen recht doen aan geschiedenis of recht doen aan individualiteit. Dat is veel te binair. In werkelijkheid blijkt het mogelijk om beide perspectieven te verenigen - maar dat komt Thomas ideologisch blijkbaar niet uit. De uitspraak van de meerderheid, zegt Jackson, ‘doet geen recht aan de geschiedenis en geen recht aan de realiteit.’