Een overwinning voor mensenrechten

Het zal niemand ontgaan zijn, geregeld komen er schandalen in het nieuws over internationaal opererende bedrijven waarbij aan het begin van de handelsketen in het mondiale zuiden mensenrechten worden geschonden door bijvoorbeeld landroof, (seksueel) geweld, kinderarbeid of milieuvervuiling. Dit grote onrecht treft vrouwen en meisjes doorgaans extra hard door hun socio-economische en culturele positie in de samenleving.

Om dergelijke schendingen actief op te sporen en aan te pakken zijn er al sinds 2011 vrijwillige richtlijnen voor multinationale ondernemingen. Een belangrijke stap om het gedrag van bedrijven te veranderen, maar uit de praktijk blijkt dat deze maatregelen door het vrijwillige karakter lang niet voldoende zijn om de schendingen te stoppen. Dus ook na de inwerkingtreding van deze richtlijnen blijven de rapportages van activisten, maatschappelijke organisaties en onderzoeksjournalisten binnenstromen.

Om het tij werkelijk te keren is een veel krachtiger maatregel nodig: bindende wetgeving. Internationaal opererende bedrijven worden dan wettelijk verplicht om schendingen in hun handelsketen tegen te gaan en te voorkomen. Iets waar het maatschappelijk middenveld in samenwerking met voorloperbedrijven en een aantal oppositiepartijen al jaren voor strijdt.

Frankrijk en recent Duitsland hebben hier al wetgeving voor aangenomen. Echte koplopers, aangezien in Europa de discussie nog altijd voortwoedt en deze week duidelijk werd dat het proces al voor de derde keer vertraging heeft opgelopen. In Nederland werd door de regering kritiek op de tekortkoming van vrijwillige maatregelen altijd gepareerd met de zogenoemde noodzaak om wetgeving voor Internationaal Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (IMVO) Europees te regelen. Het debat op de koude druilerige donderdagavond met Minister de Bruijn van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking leek daarom van tevoren weer een herhaling van zetten te worden.

Maar ondanks zijn demissionaire status en het feit dat hij de zaken waarneemt na het plotse vertrek van minister Kaag, deed hij wat alle voorgaande ministers van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking niet is gelukt of niet durfden. Geheel onverwachts kondigde hij aan dat Nederland nationale wetgeving gaat ontwikkelen die bedrijven verplicht mensenrechten en milieu in hun ketens te respecteren. “We gaan onmiddellijk aan de slag. Morgen pakken we de pen en beginnen met Artikel 1 van de wet”, aldus de minister.

Vastberaden trok de minister terecht de conclusie dat Nederland niet langer kan wachten op het Europese proces. Hiermee stelt de minister niet alleen orde op zaken in Nederland, hij stuurt ook een belangrijk signaal aan alle Europese Lidstaten dat misstanden in het mondiale zuiden snel aangepakt moeten worden met bindende wetgeving. Nu breekt een cruciale fase aan waarin de regering moet zorgen dat er stevige IMVO-wetgeving komt waarin vrouwenrechten goed worden verankerd. Met dit onverwachtse besluit gloort er eindelijk hoop voor de vrouwen en gemeenschappen in het mondiale zuiden op gerechtigheid.