Een nuchtere kijk op werk

Naarmate ze langer sprak, beseften we dat eigenlijk niemand - laag- of hoogopgeleid - van ons nog onkwetsbaar is voor de macht van het denken in geld.

Ik hoorde de zin twintig jaar geleden voor het eerst, in een toespraak van kroonprins Willem-Alexander, hij luidt: 'Er is een nuchterheid die spannender is dan alle romantiek', en werd geschreven door journalist en verzetsstrijder H.M. Van Randwijk, bekend van de regels 'een volk dat voor tirannen zwicht, zal meer verliezen dan lijf en goed alleen, dan dooft het licht’.

In de eerste maanden dat ik een smartphone bezat, een jaar of tien terug, dacht ik regelmatig aan de zin, bijvoorbeeld wanneer ik op een koude, heldere avond door een sfeervol uitgelicht stadspark liep, mezelf niet kon bedwingen er een foto van te maken, om deze vervolgens op Instagram te delen.

Pogend een Instagram-hit van de zin te maken, schreef ik hem op een gegeven moment onder zulke plaatjes. Omdat hij niet de inhaker werd waarop ik hoopte, zakte de zin langzaam maar zeker naar de krochten van mijn bewustzijn, tot hij vorige week ineens weer opdook.

Het gebeurde tijdens een bijeenkomst in Cloud Nine, de kleinste en bovenste zaal van TivoliVredenburg in Utrecht. Met ongeveer vierhonderd mensen luisterden we naar Marguerite van den Berg, socioloog en schrijfster van het boek ‘Werk is geen oplossing’.

Van den Berg werd geïnterviewd bij ‘De Futuristen’, een theatrale talkshow van het Nieuw Utrechts Toneel in samenwerking met studenten van de Universiteit Utrecht. ‘Werk is een probleem’, was het thema, gesprekken werden afgewisseld met monologen waarin acteurs zichzelf afvroegen waarom ze zo hard werken.

Marguerite van den Berg is een fenomeen, stelde ik halverwege de avond vast. Fris gekapt en met rood gestifte lippen riep ze op een speelse, intellectuele manier op tot verzet tegen de huidige economie. “We moeten massaal staken, het is gezond als de relatie met de baas er een van strijd is", hield ze het publiek voor.

Eerst reageerde de zaal lacherig, bijvoorbeeld toen Van den Berg een vragensteller op de eerste rij aanspoorde om ‘vanaf morgen aan werkweigering te doen’. Maar naarmate ze langer sprak, beseften we dat eigenlijk niemand - laag- of hoogopgeleid - van ons nog onkwetsbaar is voor de macht van het denken in geld.

“Wij hebben allemaal een lichaam dat voedsel, zorg en huisvesting nodig heeft, en voor al die dingen zijn we meer dan ooit afhankelijk van markten”, gaf ze als voorbeeld. “Een ander probleem is de overdreven focus op betaald werk, daardoor geloven we diep van binnen dat zorgtaken er niet toe doen, dit idee put ons uit.”

Op anderhalve meter afstand van de bar, zonder één aanvechting om drank te bestellen, luisterde ik urenlang naar Marguerite. Ja, er bestond een nuchterheid die spannender was dan alle romantiek.