Een nieuwe lockdown is misschien minder erg dan geen lockdown

Het kabinet maakt zich zorgen over het hoge aantal infecties en de stijgende opnames in de ziekenhuizen. Als we ons niet aan de regels houden gaan we weer op weg naar een nieuwe lockdown, is de waarschuwing van premier Rutte. Een angstbeeld, want in de afgelopen lente gingen heel veel dingen mis in Nederland. Maar zou het kunnen dat het juist erger is als een nieuwe lockdown uitblijft?

Iedereen herinnert zich nog levendig de periode van maart tot mei. Ziekenhuizen liepen door de toeloop van Covid-19-patiënten snel vol, en de overheid zag zich gedwongen de horeca en veel andere diensten te sluiten en ons grotendeels thuis te houden. De grote angst en onzekerheid over het virus vielen mensen zwaar. De economie werd hevig getroffen door de combinatie van deze factoren, en de overheid werd gedwongen tientallen miljarden euro’s bij te lenen, geld dat we later zullen moeten terugbetalen.

Momenteel worden ongeveer 500 mensen per dag positief getest op het virus, wat in vergelijking met de meeste andere Europese landen veel is. En nu de dagen alweer korter worden zeggen veel experts dat een nieuwe lockdown waarschijnlijk is in de periode tot de Kerst. De infecties raken weer relatief vaker oudere mensen, de scholen gaan open en het testen en contactonderzoek haperen. Het kabinet probeert nieuwe chaos te voorkomen, maar belooft niet dat dat zal lukken.

Maar toch is een nieuwe lockdown waarschijnlijk niet het ergste wat ons kan overkomen. Het is juist het doorzetten van het huidige beleid dat onze welvaart en economie in gevaar brengt. Want de strategie van het kabinet-Rutte om het virus te laten verspreiden (tenzij de ziektegevallen de capaciteit van de ziekenhuizen overbelasten) betekent dat de huidige situatie jaren kan gaan duren. En zolang die doelstelling staat en het kabinet niet gedwongen wordt tot een koerswijziging zal het beleid ook voortduren.

Momenteel raken in Nederland dagelijks veel mensen besmet. 500 gemeten besmettingen komen neer op duizenden besmettingen in werkelijkheid, nu de testbereidheid rond de 10 à 20% ligt en asymptomatische mensen (ongeveer de helft) niet getest mogen worden. Dat betekent 1 à 2 miljoen besmettingen per jaar, die bij 0,5% sterfte duizenden doden veroorzaken (momenteel zelfs ongeveer 10 per dag, volgens het RIVM). Als de inschattingen kloppen dat 10% van de besmette personen langdurig beschadigd raakt door de infectie staat het huidige beleid ook honderdduizend of meer jaarlijkse nieuwe (tijdelijke of permanente) gehandicapten toe.

Met de huidige niveaus van viruscirculatie leven mensen in risicogroepen ook deels of geheel afgezonderd. Meer dan een kwart van de bevolking heeft een dergelijke positie, door ouderdom of ziekte als ME, lupus of diabetes, en deze mensen hebben gezinsleden die ook extra voorzichtig moeten zijn. Ook horeca en andere bedrijven zwoegen onder de controlemaatregelen, de onzekerheid over het verdere verloop van de epidemie en de vrijwel gesloten grenzen met een stijgend aantal Europese landen zoals Engeland, Noorwegen en Finland. Het onduidelijke Nederlandse beleid beschadigt ook de samenleving door niet een keuze te maken tussen echt het virus onderdrukken, of het juist zo snel mogelijk door de (gezonde?) bevolking te verspreiden tot “groepsimmuniteit” bereikt zou kunnen worden. Zo ontstaat verwarring en spanning bij de bevolking die in landen die ambitieus het virus onderdrukken niet in die mate voorkomt.

Een lockdown zou, hoe schadelijk ook, juist de “wake up call” zijn om het virus echt serieus uit de maatschappij te verbannen. Met een periode van harde controlemaatregelen daalt het aantal infecties weer snel tot het niveau dat een overheid met ambitie echt op (bijna) nul kan gaan zitten. Een ambitie die bij een tweede lockdown ook denkelijk snel zal ontstaan in een nieuwe chaos van gesloten grenzen, volle ziekenhuizen en massale sterfte.

De ambitie het virus te onderdrukken bestaat al in de meeste Europese landen, en vaak met succes. Veel Aziatische landen dammen het virus al vanaf het begin in en hebben niet eens een economische teruggang gehad. Voor ons is dat een verre droom, maar wel eentje die binnen bereik ligt. Het begint met de wil om de epidemie hard aan te pakken met massaal testen (ook proactief en asymptomatische mensen), diepgaand contactonderzoek en strakke isolatie van besmette mensen. Dat doet bijna heel Europa al, en dat kunnen wij ook, als is het maar omdat onze Wet Publieke Gezondheid het voorschrijft en we als klein land niet uit de pas moeten lopen. In indamlanden als Duitsland en Denemarken weten mensen dat een nieuwe lockdown onwaarschijnlijk is, zijn de spelregels binnen de overheid en tussen overheid en burger helder en simpel, en kunnen meer “kwetsbare” mensen wel veilig de deur uit.

Maar door het virus te onderdrukken komt ook eliminatie van het virus in beeld. Testen wordt gauw goedkoper, sneller en makkelijker, en veel wetenschappers dromen nu realistisch van een wereld waarin het coronavirus eindigt als polio: in een laboratorium en nergens anders. En ook als het virus niet wordt uitgeroeid, leidt een beleid van onderdrukken van de uitbraak tot veel minder schade aan gezondheid en economie tot we hopelijk in 2021 of 2022 “gered” worden door een vaccin, een effectief medicijn of mutatie van het virus richting minder schadelijkheid. Een uitkomst die best wat moeite waard is, en als het moet zelfs een nieuwe lockdown.