Een loflied op het whataboutism

Wees blij als iemand je vraagt waarom je juist over die ene zaak zo fel actie voert en niet over andere

Wie zich waagt aan discussies over controversiële onderwerpen, krijgt de laatste twee jaar vaak de beschuldiging van Whataboutism naar het hoofd. Die term komt als zoveel uit de Verenigde Staten. Oorspronkelijk duidt men er een bekende debattruc mee aan: over iets anders beginnen om het oorspronkelijke onderwerp van tafel te krijgen dan wel belachelijk te maken. Voorbeeld: Ik ga die Spanjaarden eens schadevergoeding vragen voor de Tachtigjarige Oorlog.

Inmiddels is de betekenis verschoven. Het is nu ook een vloekwaardig whataboutism  als je andere onderwerpen aansnijdt niet om de discussie te saboteren maar om meer te weten te komen over de motieven van de persoon met wie je in gesprek bent. Dat is jammer. Op die manier wordt immers een grotere helderheid verkregen. Zo zijn Geert Wilders en andere PVV’ers er altijd als de kippen bij om discriminatie of mishandeling van homoseksuelen door moslims te veroordelen. Datzelfde geldt voor straatgeweld. Als de daders uit andere groeperingen afkomstig zijn, hoor je ze niet of nauwelijks. De geestverwante omroep Ongehoord Nederland maakte een paar weken terug zelfs een hele talkshow tegen Lentekriebels waarin de beschuldiging werd geuit dat leerlingen in die week worden aangemoedigd buiten de geijkte heteroseksuele paden te treden. Waarom richt de kritiek op discriminatie wegens geaardheid zich juist op moslims en niet op anderen? Is dat toeval? Zit er een vorm van berekening achter? Het is buitengewoon relevant PVV-aanhangers hierover vragen te stellen. Je stelt ze daarmee in staat hun motieven en hun levensbeschouwing scherp in het licht te stellen. Je kunt dit doorvragen dan ook moeilijk als een aanval beschouwen.

Hetzelfde geldt voor rechtse politici die dag en nacht bezig zijn met aanklachten tegen het misbruik van sociale voorzieningen omdat zo het draagvlak bij de bevolking zou verdwijnen. Hoe staan zij tegenover belastingontduiking en -ontwijking? Waarom richten ze daarop niet evenveel pijlen? Valt zo immers niet het draagvlak onder de belastingbetaling weg? Of zijn hier andere motieven in het geding? Ook hier wordt de kwaliteit van de meningsvorming verhoogd door juist dit element in de discussie te brengen.

Het meest actuele voorbeeld van een groot dilemma waarin een what about benadering extra helderheid brengt is de oorlog in Gaza. De manier waarop Israël die voert, wekt veel verontwaardiging en brengt forse menigtes op de been. Een petitie om president Herzog wegens oorlogsmisdaden te arresteren, zodra hij voet op Nederlandse bodem zet, wordt druk getekend. Tweehonderd moskeebesturen hebben de koning gevraagd hem bij de opening van het Holocaust Museum weg te houden. Waarom doet men dit alles? Omdat Israël in Gaza genocide zou plegen.

Jarenlang was Saoedi Arabië betrokken bij een wrede oorlog tegen de Houthi’s in Jemen, waarbij massamoord en uithongering als wapen werden gebruikt. Dit terwijl Nederland en Saoedi Arabië nauwe banden et elkaar onderhouden. Datzelfde geldt voor de koningshuizen van beide landen. Toch hoorde men uit de nu demonstrerende kringen niets. Ook tonen zij tot op de huidige dag niet of nauwelijks belangstelling voor de genocide in het westelijk deel van de Soedan. Evenmin was er destijds veel actie tegen vader en zoon Assad in Syrië, wier activiteiten nadrukkelijk vallen onder wat tegenstanders van de oorlog in Gaza genocide noemen. De Houthi’s zijn pas in de belangstelling gekomen, sinds zij in de Rode Zee handelsschepen van westerse landen beschieten. En wel omdat ze daarmee beweren de Palestijnen te steunen.

Waarom juist die exclusieve aandacht voor Israël? Waarom krijgt het handelen van dat land prioriteit boven dat van een Assad of van de Soedanese milities? Zijn die minder erg? Of staat de identiteit van de daders centraal? Of is er misschien iets anders aan de hand? De enigen die daarop een antwoord kunnen geven zijn de demonstranten en hun woordvoerders zelf.

Je moet blij zijn als je zulke vragen krijgt. Het geeft je kans misverstanden uit de weg te ruimen. Het stelt je in staat de ernst van de door jou aangekaarte zaak in het volle licht te zetten. Je komt in de gelegenheid je eigen motieven terdege te onderzoeken. Als iemand jou een what about vraag stelt, is dat een daad van vriendschap. Je wilt tenslotte niet in de situatie komen dat ánderen jouw motieven en jouw ideologie gaan invullen.

Voor het overige ben ik van mening dat het toeslagenschandaal niet uit de publieke aandacht mag verdwijnen en de affaire rond het Groninger aardgas evenmin.

Beluister Het Geheugenpaleis, de wekelijkse podcast van Han van der Horst en John Knieriem over politiek en geschiedenis. Nu: blanke onrust.