Een lesboek voor acties

Wijnand Duyvendak voerde acties voor de kraakbeweging, GroenLinks en Milieudefensie. Sinds 2023 is hij projectdirecteur bij Milieudefensie.

Terugkijkend op alle acties schreef hij een boekje over zijn ervaringen. Het aardige van dit boek is dat het zich niet beperkt tot een historische terugblik maar dat het diep ingaat op de werkwijze, de voorbereiding, het perspectief en uiteindelijk het effect van bepaalde acties.

Welke acties waren succesvol en waarom, wat zijn de valkuilen, wat is de strategie van de tegenstander? Al die aspecten worden diepgaand  behandeld en daarom is het ook een lesboek voor alle mensen die actie willen voeren.

Hij begint met twee campagnes rond het jaar 2000 waar ik ook nog aan heb  meegedaan, namelijk het bouwen van een dijk rond het Congresgebouw in Den Haag waar een internationale milieuconferentie gehouden werd, en het blokkeren van een vijfde vliegtuigbaan vanuit Schiphol. Het idee een Zanddijk te bouwen kwam nadat men geconstateerd had dat traditionele acties met veel spandoeken niet veel effect hadden. Maar hoe bouw je zo’n zanddijk, hoe lang mag dat bouwen duren, hoeveel vrijwilligers heb je nodig en niet te vergeten hoeveel zand en hoeveel zandzakken?

Dat alles werd geoefend op het strand. Men kwam op 18 vrachtwagens met zand, 800 scheppen en 80.000 juten zandzakken. Uit heel Europa werden milieuactivisten uitgenodigd en op 18 November 2000 werd in een paar uur tijd een heuse zanddijk gebouwd, waarna alle activisten feestend en dansend de dag afsloten. In de pers werd de actie bejubeld en zowel publieke opinie als overheid werden zich meer bewust van de noodzaak  van wettelijke milieumaatregelen.

Een andere succesvolle actie was het tegenhouden van een vijfde vliegbaan vanuit Schiphol. Daartoe werd een stuk land gekocht, daar waar de baan zou komen, en op dat land werd een bos aangelegd. Duizenden vrijwilligers kochten en plantten een boompje en om de paar maanden kwamen ze kijken hoe hun boompje groeide. Schiphol bracht Milieudefensie voor de rechter maar deze besliste in eerste instantie in het voordeel van de milieuorganisatie. Pas na 8 jaar kreeg Schiphol in hoger beroep gelijk.

Deze en andere beschreven acties laten zien dat een gedegen voorbereiding noodzaak is, dat je liefst veel vrijwilligers laat meedoen en dat de actie sympathie krijgt en aanslaat bij de publieke opinie. Daarvoor is nodig “timing”: op welk tijdstip en onder welke voorwaarden voer je een bepaalde actie? Daarnaast “framing”, een term uit de marketingwereld die wil zeggen: onder welke slogan voer je een actie? Bij Schiphol was dat duidelijk: “weg met het lawaai en de stank”. Door de activisten werd de baan ook “de  Bulderbaan” genoemd. De tegenstander, ook niet gek, noemde de baan de milieubaan, want zo probeerde Schiphol de mensen wijs te maken: met meer banen verlaag je de milieuschade.

Zo staan er reeksen acties in dit boek en elke actievoeder kan hier zijn voordeel mee doen.

In het voorwoord schrijft Wijnand: “Ik ga in dit boek op zoek naar de bouwstenen van politieke actie en  naar de dynamiek van maatschappelijke verandering”. Wat mij betreft is hij daar in geslaagd.

Wijnand Duyvendak: Recept voor maatschappelijke verandering. Uitgave Hollands Diep (155 blz.)